چکیده:
از میانهی سال 1389، سیاست هدفمند شدن یارانهها در ایران اعمال بهکار گرفته و قیمتهای جدید برای حاملهای انرژی و اقلام اساسی خوراکی بر اساس آن تعیین شد. در این مطالعه اندازهی تغییرات در قیمت حاملهای انرژی و اقلام اساسی خوراکی در شرایط آزادسازی قیمتهادر ایران بر اساس دو گزینهی افزایش قیمتهای داخلی تا سطح قیمتهای مرزی (برای حاملهای انرژی) و حذف یارانههای مستقیم پرداختی، و محاسبهی قیمتهای واقعی داخلی 1387، تعیین شد. با یکی کردن سیستم تقاضای خانوار در الگوی داده – ستاندهی قیمتی لیونتیف آثار آزادسازی قیمتهابر الگوی مصرف بررسی و تحلیل شد. بر اساس نتایج، بیشترین تغییرات قیمت پایه و خریدار مربوط به انواع آرد و دیگر محصولات از دانههای آسیاب شده است. در نتیجهی آزادسازی قیمتهابیشترین افزایش در شاخص قیمت گروه خوراکیها، آشامیدنیها و دخانیات، و کمترین افزایش در شاخص قیمت گروه پوشاک و کفش حاصل میشود. سهم گروههای خوراکیها، آشامیدنیها و دخانیات؛ مسکن، سوخت و روشنایی؛ حملونقل و ارتباطات و لوازم، وسایل و خدمات خانوار افزایش و سهم دیگر گروهها کاهش مییابد. با توجه به این که بیش از 70% از مخارج خانوارها به گروه خوراکیها، آشامیدنیها و دخانیات؛ مسکن، سوخت و روشنایی و حمل و نقل و ارتباطات داده میشود، افزایش سهم این گروهها و کاهش سهم دیگر گروهها میتواند باعث کاهش بیشتر بودجهی تخصیص داده شدهی خانوارها به موارد تفریحی، فرهنگی و بهداشتی و درمانی شود، و این میتواند تغییری ناخواسته در الگوی مصرف باشد. با توجه به اینکه اثر متغیر بودجه بر رفتار مصرفی از متغیرهای قیمتی بیشتر است، میتوان نتیجه گرفت که اگر تغییر الگوی مصرف با افزایش درآمد و بودجهی خانوار همراه باشد این اثر خواسته جبران میشود. برای رویدادن آن توصیه میشود که درآمدهای دولت از آزادسازی قیمتهادر امور زیربنایی و با تاکید بر گسترش فعالیتهای بخش خصوصی سرمایهگذاری شود، تا از یک سو زمینهی تخصیص بهینهی دریافتهای مالی آزادسازی قیمتهافراهم شود، و از سوی دیگر زمینهی افزایش درآمد خانوارها و کاهش آثار منفی آزادسازی قیمتهافراهم گردد.
The prices of energy and major foods have sharply increased after implementing targeting subsidies scheme on these commodities since mid-2010 in Iran. In this study, the rate of changes in prices of energy carriers and food items were determined based on two options for the scheme direction, namely the option of bringing domestic prices to the border prices (for energy carriers) and eliminating direct subsidies, and the option of calculating real domestic prices in 2008 by elimination of subsidies (direct and indirect) paid. Then, effects of price liberalization on the consumption pattern were analyzed through integrating household demand systems in a Leontief input-output price model. Based on the findings, the highest changes of base and purchasing prices are related to the different types of flour and other grain mill products. The highest and lowest increases in the price index have been achieved in the price index of food, beverages and tobacco group, and clothing and footwear group respectively. While the expenditure shares of food, beverages and tobacco, housing, water, electricity, gas and other fuels, transport and communication and furnishings, household equipment and routine household maintenance groups increased, those of other groups have gone down. Since more than 70 percent of households’ expenditures are devoted to food, beverages and tobacco, housing, water, electricity, gas and other fuels, transport and communication groups, increasing the shares of these groups and decreasing the shares of other groups can cause more reduction on allocated budget to recreational, cultural and health items, and this could be an undesirable change in consumption pattern. But since the effect of budget on consumer behavior is higher than price effects, it can be concluded that this negative effect will be compensated if changes in consumption pattern be accompanied with increasing household budget. To realize such condition, it is recommended that the revenues earned by Iranian government, after cutting energy and food subsidies to be invested in infrastructure and development projects and to empower private sector, till the optimal allocation of resources is being provided, and to increase households' income and reduce negative effects of price liberalization on the other hand.
خلاصه ماشینی:
آزادسازی قیمت ها و تغییرات الگوی مصرف خانوار در ایران : یکی کردن جدول های داده – ستانده و سیستم تقاضای خانوار 1 رهام رحمانی، محمد بخشوده و منصور زیبایی تاریخ دریافت : ١٣٩٠/١٢/١٠ تاریخ پذیرش : ١٣٩١/٠٥/٢٨ چکیده از میانه ی سال ١٣٨٩، سیاست هدفمند شدن یارانه ها در ایران اعمال به کار گرفته و قیمت های جدید برای حامل های انرژی و اقلام اساسی خوراکی بر اساس آن تعیین شد.
تغییرات در شاخص قیمت گروه های اصلی کالاها و خدمات در نتیجه ی آزادسازی قیمت ها گروه های اصلی کالاها و خدمات بر اساس اهداف مصرفی, درصد تغییرات شاخص قیمت گروه های اصلی کالاها و خدمات بر اساس گزینه ی افزایش قیمت ها تا سطح قیمت های مرزی سال ١٣٧٨ و حذف یارانه های مستقیم پرداختی, درصد تغییرات شاخص قیمت گروه های اصلی کالاها و خدمات بر اساس گزینه ی حذف یارانه های پرداختی سال ١٣٨٧ و محاسبه ی قیمت واقعی خوراکی ها، آشامیدنیها و دخانیات , 20/96 , 40/57 پوشاک و کفش , 0/01 , 0/01 مسکن ، سوخت و روشنایی , 5/52 , 15/61 لوازم ، وسایل و خدمات خانوار , 0/47 , 0/47 بهداشتی و درمانی , 4/86 , 12/04 حمل و نقل و ارتباطات , 6/92 , 21/28 تفریحات ، سرگرمی و خدمات فرهنگی , 0/45 , 0/45 کالاها و خدمات متفرقه خانوار , 0/16 , 0/16 مأخذ: داده ها و محاسبات تحقیق برای بررسی تاثیر تغییرات قیمتی حاصل بر الگوی مصرف سیستم تقاضای خانوار برآورد و نتایج آن با نتایج حاصل از جدول های IO یکی کرده شد.