چکیده:
سطح دریای خزر قبل از 1929 و از سال 1850تقریبا" در ارتفاع 25- و 26- و از سال 1929 تا سال 1977 سطح دریای خزر از حدود 5/25- به 29- متر کاهش یافته و زمینهای بسیاری از سیطره آب خارج شدند و همه فعالیتهای کناره ساحلی مرتبط با آب دریا بویژه بنادر دچار اخلال گردید. اما به طور ناگهانی از سال 1977 تا سال 1995 دوباره سطح آن سیر صعودی داشته و تقریبا به 5/26 – رسید در نتیجه قسمتهای اعظمی که از آب خارج شده بود مجددا" دچار آب گرفتگی شد . افزایش تراز آب نفوذ و سیطره آبهای تقریبا شور در مناطق کشاورزی، پیشروی به سمت تاسیسات صنعتی، شهری و روستایی آسیب های بی شماری را به ویژه در بخشهای کم شیب تحمیل نموده است. بدلیل مرفولوژی ناهمگون مناطق ساحلی تاثیر نوسانات دریای خزر در خطوط ساحلی ایران یکسان نیست. در حالیکه سواحل بخش میانی با شیب تقریبا" زیاد به خط ساحلی منتهی می شوند سواحل بخش شمال شرقی ایران با شیب بسیار ملایم به خط ساحلی می رسند. سواحل جنوب شرقی دریای خزر به دلیل شرایط ویژه ساحلی و مورفولژیکی یکی از مناطق مهم برای بازسازی تراز دریای خزر محسوب می گردد. هدف از این تحقیق بررسی تغییرات تراز آب با استفاده از تصاویر ماهواره، نقشه های تاریخی و مشاهده میدانی بر روی سواحل جنوب شرقی دریای خزر در آخرین چرخه دریای خزر بین سالهای 1929 و 1995 می باشد. نتایج بدست آمده نشان می دهد مورفولوژی ساحلی در شمال شرقی ایران تحت تاثیر تغییرات تراز آب به کلی تغییر می کند.
خلاصه ماشینی:
نوسانات درياي خزر و تأثير آن بر سواحل جنوب شرقي درياي خزر عطا عبدالهي کاکرودي * ـ استاديار دانشکدة جغرافيا، دانشگاه تهران پذيرش مقاله : ١٣٩٢/٠٦/٢٠ تأييد نهايي : ١٣٩٢/١١/٢١ چکيده سطح درياي خزر در سال ١٨٥٠، تقريبا در ارتفاع ٢٥- و ٢٦- متري بوده و از سال ١٩٢٩ تـا سال ١٩٧٧ سطح آن از حدود ٢٥/٥- متر به ٢٩- متر کـاهش يافـت و بـر اثـر ايـن رويـداد، زمين هاي بسياري از سيطرة آب خارج شدند و همة فعاليت هاي کنارة ساحلي مرتبط با آب دريا، به ويژه بنادر، دچار اخلال شد.
هدف از اين پژوهش بررسي تغييرات تراز آب سواحل جنـوب شـرقي دريـاي خزر با استفاده از تصاوير ماهواره ، نقشه هاي تاريخي و مشاهدة ميـداني در آخـرين چرخـة آن (١٩٢٩- ١٩٩٥) است .
کاپلين و سيليوانف نخستين بار مدل بروون را در سواحل درياي خزر مورد ارزيابي قرار دادند (شـکل ٣) و بـه اين نتيجه رسيدند که مدل رياضي بروون در بيشتر مواقع با مدل هاي پاسخ طبيعي سـاحل در برابـر افـزايش تـراز دريـا، همخواني ندارد و عوامل ديگري مانند انتقال رسوب توسط جريان هاي ساحلي ١ بايد در نظر گرفته شود.
در مطالعه اي کـه کاکرودي و همکاران (٢٠١٣) براي ارزيابي افزايش تراز آب بين سال هاي ١٩٧٧ تا ١٩٩٥ در امتداد سواحل ايـران انجـام دادند نيز، ثابت شده است عقب نشيني ساحل فقط يک رابطة خطي ساده نيست و متغيرهاي زيادي در آن دخالت دارند.
از آنجايي که قديمي تـرين داده هـاي مـاهواره اي در دسترس مربوط به داده هاي لندست است ، لذا در اين پژوهش از داده هاي سال ١٩٧٧ (MSS) استفاده شده ، يعنـي زمـاني که تراز درياي خزر حدود ٢٩- متر بوده و تقريبا در پايين ترين سطح خود قرار داشـته اسـت .