چکیده:
جاینامشناسی یا بررسی نامهای جغرافیایی، از زیرشاخههای زبانشناسی است که اصول و قواعد خاصی دارد. این علم در ایران در دهههای اخیر رواج یافته، اما هنوز جایگاه خود را پیدا نکردهاست. جاینامها در گـویشهای ایرانی کمتر از زبان فارسی بررسی شدهاست. تاتی عنوانی کلی از گویشهای ایرانی است که در نواحی مختلف ایران و خارج از ایران رواج دارد و به دو دستة شمالی و جنوبی تقسیم میشود. بررسی جاینامهای تاتی به شناخت بیشتر این گویشها کمک میکند. هدف این مقاله ضمن طرح مسائل کلی در جاینامشناسی ایرانی، انواع جاینامهای منطقة تاتزبان شاهرود خلخال، با تمرکز بیشتر بر روستای «درو» dərav مطالعه شده و ویژگیهای زبانی آنها بررسی شدهاست.
Toponymy or the study of geographical names is one of the linguistic fields that follow specific Principles. This type of study became prevalent in the current decades; however it was not in focus, yet. Toponymy has been investigated in Iranian dialects less than Persian. Tati is one of the northwestern Iranian languages which is spoken in Iran and outside the Iran’s borders and it has two branches, i.e., southern and northern. The study of toponymy in Tati can help us to better understand the dialects of this language. Throughout this paper, while discussing the general issues in Iranian toponymy, the types of geographical names in Khalkhal's Tati spesker regions – with more focus on the Dərav village- was studied and their linguistic features have been investigated.
خلاصه ماشینی:
تأملي بر جاينام شناسي منطقۀ تات زبان شاهرود خلخال دکتر جهاندوست سبزعليپور١ تاريخ دريافت : ٩٥/٩/٨ تاريخ پذيرش : ٩٦/٥/٢٥ چکيده جاينام شناسي يا بررسي نام هاي جغرافيايي، از زيرشاخه هـاي زبـان شناسـي اسـت کـه اصـول و قواعـد خاصي دارد.
هـدف ايـن مقاله ضمن طرح مسائل کلي در جاينام شناسي ايرانـي، مطالعـۀ انـواع جاينـام هـاي منطقـۀ تـات زبـان شاهرود خلخال ، با تمرکز بيشتر بر روستاي «درو» dərav و بررسي ويژگيهاي زباني آنها است .
در ايـران و در زبـان فارسي وجه تسميه ، نام هاي جغرافيايي، و نيز جاينام و جاينام شناسي در برابر واژٔە توپونيمي بـه کار رفته است .
فرض اين اسـت کـه در منطقـۀ مطالعـه شـده اغلـب جاينام هاي اصلي به زبان تاتي هستند و ساختار زباني آنهـا هماننـد سـاير جاينـام هـاي ايرانـي است .
در کلان جاينام ها اين منابع مفيد و لازم اند، اما در خُردجاينام ها و نيز جاينـام هـاي روسـتايي ايـن روش چندان به کار نميآيد، چون متون تـاريخي از آنهـا خبـري بـه مـا نمـيدهنـد، مـثلاً در نزهه القلوب حمدالله مستوفي، پايان يافته در سال ٧٤٠ هـ (نک .
علاوه بر اين ، جاينام هاي منطقه را براساس نوع ميتوان به سه بخش تقسيم کرد: الف ) کده نام ها١، اسامي مناطق مسکوني و آنهايي که به دست بشر درست شده است ماننـد گيه وره سَر giyavara sar (نام ميدان )، کَشه وَر kašavar (نام محل )، جيرَه ملّـه jira malla (نـام محله )، خَرمنان xarmanân، (نام محل )، دوَله ي dulay (نام منطقه )، همه در روستاي درو.