چکیده:
پژوهش حاضر با استفاده از یک پیکرة زبانی نسبتاً وسیع به بررسی توزیع و فراوانی ساختهای هجایی و همچنین فراوانی وقوع واکهها در این ساختها میپردازد تا از این طریق گرایشهای بینشان واجی از حیث ساخت هجا و عنصر مرکزی هجا در نظام آوایی زبان ترکی را مشخص سازد. نتایج تحلیلهای آماری نشان داد از میان سه ساخت یکهجایی، ساخت هجایی CVC، از میان ۹ ساخت دوهجایی، ترکیب هجایی CV.CVC، از میان ۱۰ ساخت سههجایی، ترکیب هجایی CV.CV.CVC و از میان ۷ ساخت چهارهجایی ترکیب CV.CV.CV.CVC بیشترین فراوانی وقوع را دارند. از سوی دیگر، بررسی فراوانی وقوع واکهها در هر یک از ساختهای هجایی نشان داد که توزیع واکهها برای واکههای افتاده /ɑ و ӕ/ بیشینه و واکههای نیمهافراشته /e/، /o/ و /ø/ کمینه است و واکههای افراشته /u/، /y/، /i/ و /ɯ/ فراوانی کمتر از واکههای افتاده و بیشتر از واکههای نیمهافراشته دارند.
The main purpose of this paper is to explore, on the basis of a quite extensive corpus (certain body of data) drawn from Azeri (different variety of Turkish) language, the distribution and the frequency of the syllable structures as well as the frequency of vowels in the syllable structures, in order to achieve the core and unmarked trends in the syllable structure and the more preferable syllable head in the phonological system of Azeri. According to the descriptive analysis, the CVC syllable and the CV.CV.CVC syllable were the most frequent syllable structures. The results of the vowel frequency in all syllable structure’s analysis showed that the highest frequencies were for the low vowels [ӕ, ɑ], the lowest frequencies were for the mid vowels [e, o, ø] and the high vowels [i, u, y, ɯ] are in between the two categories.
خلاصه ماشینی:
ساخت هجا در زبان ترکي: يک مطالعۀ آماري (به تصویر صفحه مراجعه شود) چکيده پژوهش حاضر با استفاده از يک پيکرة زباني نسبتا وسيع به بررسي توزيع و فراواني ساخت هاي هجايي و همچنين فراواني وقوع واکه ها در اين ساخت ها مي پردازد تا از اين طريق گرايش هاي بي نشان واجي از حيث ساخت هجا و عنصر مرکزي هجا در نظام آوايي زبان ترکي را مشخص سازد.
از سوي ديگر، بررسي فراواني وقوع واکه ها در هر يک از ساخت هاي هجايي نشان داد که توزيع واکه ها براي واکه هاي افتاده /ɑ و ӕ/ بيشينه و واکه هاي نيمه افراشته /e/،o/ / و /ø/ کمينه است و واکه هاي افراشته /u/،y/ /،i/ / و /ɯ/ فراواني کمتر از واکه هاي افتاده و بيشتر از واکه هاي نيمه افراشته دارند که اين يافتۀ آماري به طور کامل تأييدکنندة نظام سلسله مراتبي محدوديت هاي نشانداري واکه ها برحسب ارتفاع زبان نيست .
و در آخر به فراواني وقوع واکه هاي افتاده ، نيمه افراشته و افراشته در هر يک از ساخت هاي هجايي دست يابد تا از اين طريق مشخص شود که آيا اين يافتۀ آماري تاييدکنندة نظام سلسله مراتبي محدوديت هاي نشانداري واکه ها بر حسب ارتفاع زبان ميباشد يا خير.
اسلامي و بيجن خان (١٣٨٢) فراواني وقوع سه ساخت هجايي cv،cvc و cvcc را در زبان فارسي برحسب ميزان رسايي واج ها در جايگاه هاي واجي آغازه ، هسته و پايانه به دست آوردند.