چکیده:
بانکهای مرکزی دنیا عموما برای تنظیم بازار پول و نیل به اهداف پولی خود از ابزارهایی همچون عملیات بازار باز، تغییر سطح سپردههای قانونی و تغییر نرخ تنزیل استفاده میکنند. دخالت بانک مرکزی در بازار اوراققرضه و خزانه دولتی و خرید و فروش این اوراق، به منظور تنظیم پایه پولی و حجم پول پرقدرت متناسب با نیازهای نقدینگی اقتصاد در شرایط رکود و رونق را عملیات بازار باز[1] میگویند. باتوجه به اینکه بانک مرکزی ج.ا.ایران در سالهای گذشته با انتشار اوراق مشارکت خود، در قالب عملیات شبه بازارباز[2] به کنترل نقدینگی پرداخت، شایسته است این اوراق از نظر فقهی و اقتصادی مورد بررسی قرار گیرد. سوال اصلی مقاله حاضر این است که انتشار اوراق مشارکت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران با چه آسیبها و چالشهایی مواجه است؟ براین اساس مقاله پیشروکه ماهیت تحلیلی- توصیفی دارد، بهدنبال بررسی این فرضیه است که اوراق مشارکت بانک مرکزی از نظر فقهی و اقتصادی با چالشهایی مواجه است. نتایج مقاله حکایت از آن دارد که، مهمترین آسیب این اوراق در بعد فقهی ابهام در تحقق عقد شرکت
میباشد و در بعد اقتصادی تحقق سیاست خنثیسازی و هزینهبر بودن انتشار اوراق مشارکت جهت اجرای عملیات شبه بازار باز میباشد
In order to regulate money market and achieve their monetary goals, central banks around the world make use of strategies, such as open market operations, altering the level of bank reserves and changing discount rates. Open market operations is defined as the intervention of the central bank in the bond market and state treasury as well as its engagement in selling and buying of such bonds, whose aim is to adjust the monetary base and the volume of high-powered money based on economic boom and bust conditions. Since the Central Bank of the Islamic Republic of Iran has issued its bonds in the form of open market type operations to manage liquidity in previous years, such bonds need to be evaluated with respect to the perspectives of economy and Islamic jurisprudence (fiqh).
The challenges and damages that could be brought about by the issuance of the bonds of the Central Bank of the Islamic Republic or Iran was the main problem set forth in this analytical-descriptive study. It was hypothesized that central bank bonds face economic and juridical challenges. This hypothesis was examined in this study. The results reveal that, as far as Islamic jurisprudence is concerned, the the major damages of such bonds is their ambiguity in the realization of partnership contract. From an economic perspective, however, the damages include ambiguity in the realization of sterilization policy and the high costs of issuing bonds in order to carry out open market type operations
خلاصه ماشینی:
حال ايـن پرسـش بـه ذهـن متبـادر مي گردد که انتشـار اوراق مشـارکت بانـک مرکـزي جمهـوري اسـلامي ايـران بـا چـه آسـيب هـا و چالش هايي مواجه است ؟ مقاله پيش روکه ماهيت تحليلي - توصيفي دارد به دنبال بررسي اين فرضيه است که اوراق مشارکت بانک مرکزي از نظر فقهي و اقتصادي با چـالش هـايي مواجـه اسـت .
يافته ها حکايـت از آن دارد: اول ايـن کـه ، اوراق مشـارکت بانـک مرکـزي بـا چالش هاي گوناگون فقهي - اقتصادي روبه رو است و به همين دليل بهترين گزينه آن است که بانک مرکزي براي انجام عمليات بازار باز، اوراق بهادار منتشر نکند و اين عمليات را با استفاده از خريد و فروش اوراق بهادار دولتي در بازار ثانويه انجام دهد.
ا. ايران با اخذ مجوز از شوراي پـول و اعتبار با هدف توسعه و بسط عمليات بازار باز و اجراي سياست هاي پولي ، براي اولـين بـار در تـاريخ اقتصاد به منظور کنترل حجم پول، اوراقي را تحت عنوان اوراق مشارکت بانک مرکـزي منتشـر و در بازارهاي اوليه به فروش رساند و وجوه حاصل از آن را بلوکه نمايد.
ا. ايران به عنوان ابزار سياسـت عمليـات شـبه بازار باز اوراق مشارکت بانک مرکزي از جمله ابزارهاي سياست پولي جهت اجـراي عمليـات شـبه بـازار بـاز مي باشد به طوريکه با عرضه اين اوراق؛ از حجم نقدينگي کاسته شده و وجوه جمـع آوري شـده نـزد بانک مرکزي مسدود مي گردد.