چکیده:
رومشگان، یک شهرستان تازه تأسیس در بخش جنوبغربی استان لرستان است. در بررسی باستانشناسی نگارنده در سال 1395 ه.ش.، تعداد 79 محوطۀ مربوط به دوران تاریخی در رومشگان شناسایی شد که شمار زیادی از آنها برای نخستینبار معرفی گردید. پژوهش حاضر که براساس بررسی میدانی، مطالعات کتابخانهای و تهیه و تفسیر نقشههای GIS منطقۀ موردمطالعه استوار است؛ به بررسی الگوی استقرار محوطههای تاریخیِ منطقۀ رومشگان براساس شاخصههایی چون: ارتفاع، میزان شیب، دسترسی به منابع آبی، نوع خاک، توپوگرافی، راههای دسترسی و... میپردازد. پرسش بنیادی این پژوهش آن است که عوامل محیطی مهم و تعیینکننده چگونه در شکلگیری و پراکنش محوطههای دوران تاریخی رومشگان نقش داشتهاند و هدف اصلی این پژوهش نیز دستیابی به پاسخی مناسب برای این پرسش از طریق تجزیهوتحلیل و جمعبندی دادههای گردآوری شده است. برای اینمنظور نقشههایی براساس اطلاعات موجود تهیه شده است. نتیجۀ این پژوهش نشان میدهد که ناحیۀ رومشگان بهلحاظ ویژگیهای جغرافیایی، به سه بخش دشت شمالی، ارتفاعات مرکزی و نوار جنوبی تقسیم میشود. محوطههای دامنۀ شمالی دشت رومشگان ازلحاظ تعداد در اکثریت قرار دارند و با توجه به عوامل تعیینکنندهای چون: نوع خاک، ارتفاع، شیب، کاربری زمین و دیگر فاکتورهای اثرگذار، محوطههای این بخش به احتمال زیاد از نوع یکجانشین بودهاند، که تأکید بیشتری بر کشاورزی دیم داشتهاند. در ارتفاعات مرکزی صرفاً تعداد کمشماری محوطه یا اثر تاریخی با کاربری ویژه، نظیرِ قلاع دفاعی وجود دارد که کاملاً با ویژگیهای محیطی و جغرافیایی این بخش سازگاری دارد. در بخش جنوبی نیز تعدادی محوطه تاریخی شناسایی شده است که باتوجه به مرتعی بودن منطقه و فقدان خاک مناسب برای کشاورزی، میتوان حدسزد که محوطههای مذکور از نوع استقرارهای رمهگردان و دامپرور بوده است.