چکیده:
حوزۀ تمدنی شرق که نواحی جنوبشرقی ایران را نیز شامل میشود، مناطقی با ابهامات تاریخی فراوان است. این کمی اطلاعات ایجاب مینماید تا با مطالعات میدانی بیشتر و معرفی آثار این خطه به شناخت بیشتری از این مناطق دستیابیم. ناحیۀ منظر فرهنگی بم در انتهای شرقی سرزمین کرمان و در حاشیۀ لوت جنوبی قرار دارد و شامل مناطق بم، نرماشیر، فهرج و ریگان است که در مرز کرمان با نواحی سیستانوبلوچستان و خراسانجنوبی گسترده شدهاند. در راستای بررسی، شناسایی و مستندنگاری آثار تاریخی و قلاع ناحیۀ منظر فرهنگی بم در سال 1392، محوطهای باستانی در مجاورت شمال روستای میرآباد امامقلی از توابع بخش مرکزی شهرستان ریگان شناسایی شد. مطالعات بیشتر حاکی از وجود بنایی با نقشۀ قابل توجه در محوطه بود. کاربری و تاریخگذاری بنای میرآباد امامقلی مهمترین پرسشهای این پژوهش هستند و نگارندگان سعیبر آن دارند تا با رویکرد توصیفی-تحلیلی و با استفاده از روش پژوهش میدانی و مطالعات کتابخانهای به پرسشهای مذکور پاسخ دهند. نتایج پژوهش بیانگر آن است که بنای میرآباد امامقلی با دارا بودن فضای چهارگوش گنبددار مرکزی، آتشدانی در میان این فضا، چهار درگاهی در چهارسو و راهروی پیرامونی، آتشکدهای از دورۀ ساسانی، در انتهای شرقی سرزمین کرمان در جنوب-شرق ایران است. نقشۀ بنا قابلمقایسه با بناهایی همچون: آتشکدۀ کنار سیاه، آتشکدۀ نگار و آتشکدۀ شیان است. شکل آتشدان مطبق و مشابه نقش آتشدانهای پشت سکههای ساسانی و قابلمقایسه با مواردی همچون آتشدان ساسانی بندیان درگز و آتشدان سنگی گرهسر است. این بنا از خشتهای مربع با ابعاد 10×40 ساخته شده که با لایهای ضخیم از کاهگل اندود شدهاند. مصالح ساخت آتشدان نیز خشت بوده که سپس سطح آنرا با لایهای از گچ پوشاندهاند. سفالینههای پراکنده در سطح محوطه همگی بدون لعاب و اغلب شامل قطعات ضخیم و شاموت کانی با اندازۀ درشت و تزئینات نقوش کندۀ مواج، ناخنی و نقوش برجستۀ کمربندی است.