چکیده:
سلادن یکی از گونههای سفالی ارزشمند دوران اسلامی است که از قرن سوم تا قرن یازدهم هجریقمری از چین به ایران وارد شد و بهدلیل استقبال از آن، از قرن 8 ه.ق. بهبعد در مراکزی همانند کرمان، سلطانیه و اصفهان تولید میشده است. این گونۀ سفالی طی کاوشها و بررسیهای باستانشناختی از محوطههایی واقعدر کرانهها و سواحل خلیجفارس و حتی مناطق داخلی فلات ایران بهدست آمده است. دشت سیرجان در جنوبشرقی ایران، ازجمله مناطقی است که طی بررسی سطحی باستانشناختی در سال 1397، سلادنهای متنوعی از سطح محوطههای آن جمعآوری شد. پرسشهای مطرح در این پژوهش عبارتنداز: ویژگیهای فنی سلادنهای مکشوف از دشت سیرجان چیست؟ این گونۀ سفالی به کدام دوره یا دوران اسلامی تعلق دارند؟ همۀ سلادنها وارداتی از چین هستند یا میتوان نشانههایی از وجود تولید محلی در آنها یافت؟ کدامیک از گونههای سلادن در این مجموعه قابل شناسایی است؟ هدف از این پژوهش معرفی و بررسی سلادنهای مکشوفه از دشت سیرجان بهلحاظ گاهنگاری و گونهشناسی (نوع و تکنیک تزئین، تکنیک و کیفیت ساخت، فرم ظروف، خمیره و آمیزه) است. پژوهش بهصورت میدانی و کتابخانهای و با رویکرد توصیفی-تحلیلی و تطبیقی به انجام رسید. نتایج حاصل از مطالعه و مقایسۀ تطبیقی مجموعۀ موردمطالعه نشانداد که سلادنهای موضوع تحقیق را میتوان بهلحاظ گونهشناسی در ششگونه: یوئه، لانگچوآن، دوسون، مارتابان، جینگدژن و گوانگدونگ دستهبندی نمود؛ همچنین مشخص گردید که این اشیاء در بازۀ زمانی قرن سوم هجریقمری تا دورۀ صفوی از کشور چین و به احتمال زیاد ازطریق سواحل جنوبی خلیجفارس به این منطقه وارد شده است. از تعداد 108 قطعه سلادن مورد پژوهش، دو قطعه متعلق به دورۀ صفوی بوده و تولید محلی هستند؛ همچنین سلادنهای موردمطالعه با سلادنهای بهدست آمده از محوطههای مهروبان، شهر حریرۀ کیش، منطقۀ هرموز قدیم، شهر کهن جیرفت، بافت تاریخی یزد، بندر بتانه (نجیرم)، فیروزآباد فارس، عسکرمکرم، مجموعه سفالهای ویلیامسون، جلفار و رأسالخیمه کاملاً قابل مقایسه هستند.