چکیده:
در دین هندویی همه چیز از وداها شروع می شود، زیرا چنانکه داسگوپتا اشاره دارد، نفوذ و اقتدار وداها در
تمامی دوره های تاریخی و نزد همه فرق ه های هندویی محفوظ مانده است و با آنکه تاریخ دینی هند، از آغاز ، یعنی از زمان تمدن ودایی تاکنون ، شاهد دگرگونیهای بسیار بوده است ، این آثار همواره اقتدا ر و مرجعیت دینی خود را حفظ کرد هاند.
از آنجا که در وداها با نظام دینی و پرستشی یکسان و یکنواخت روبرو نیستیم، ارائۀ تصویری روشن و قطعی از خداشناسی ودایی نیز امکان پذیر نیست؛ زیرا در وداها ، به ویژه در ریگ ودا، که مجموعۀ سرودهایی خطاب به خدایان و در ستایش آنها است ، از یک سو، از خدایان متعدّد سخن به میان آمده و در مندله های متعدد تعداد آنها 333 و یا 3339 دانسته شده است؛ و از سوی دیگر ، در مندلۀ دهم به خدای یگانه ای اشاره شده است که در مندلۀ اوّل خدایان متعدّد به منزلۀ نامهای متعدّد او فرض شده اند . این موضوع اختلاف نظرهای بسیاری را برانگیخت و سبب گردید که دربار ۀ نظام دینی وداها و جایگاه خدا یا خدایان و وجودات مقدّس و برتر در وداها، دیدگاهها و مکاتب مختلفی شکل گیرد . این دیدگاهها از چندگانه پرستی و طبیعت پرستی محض تا پرستش خدای یگانه و حتی توحید وجودی را دربردارد . علاوه برآن، خدایان ودایی در تقسیم بندی های گوناگونی جای می گیرد که مهم ترین و قدیمی ترین آنها، طبقه بندی سنّتی است که بر مبنای آن خدایان به سه طبقۀ خدایان آسمانی، خدایان فضایی و خدایان زمینی تقسیم می شوند.
The most ancient and most important sources of Hindu religion are
the Vedas, and among them Rg Veda, which is a collection of
hymns composed in praise of various gods, undoubtedly occupies
the most prominent place.
Glorification and praise of each god in many hymns of the Rg Veda,
sometimes as the greatest of the gods, has led the scholars to
propose various theories of Vedic religion, from polytheism to
henotheism (or kenotheism) and monotheism, and to make different
categorizations of the Vedic gods.
The present article tries to explain and analyse the Vedic theology
in the light of these theories. It also deals with the various classes of
the Vedic gods.
خلاصه ماشینی:
ا. قدير، اين ايزدان ، با آنکه چـون خورشـيد، مـاه ، بـاران ، بـاد و غيـره مورد نظرند، از سوي ديگر هر يک از آنان چون موجودي شکوهمند تصور مـي شـود کـه در آسمان مقام دارد و سوار بر گردونۀ درخشان و تابناک خـود، بـه زمـين فـرود مـيآيـد تـا در مراسم اداي قرباني حضور يابد و بر بالشي که از گياه ساخته شده مي نشيند تا سرودي را که در ستايش او خوانده مي شود بشنود، و نذرها و قربـاني هـايي را کـه بـه وي تقـديم مـي شـود بپذيرد٣.
در ريگ ودا از ورونه نيز به عنوان خداي برتر سخن بـه ميـان مـيآيـد و گفته مي شود که او فرمانروايي است کـه اشـعۀ درخشـانش تمـام زمـين هـاي سـه گانـه را در ______________________________________________________ 1.
Apte, "Religion and Philosophy", Vedic Age, vol.
سرود آفرينش - علي رغم گفتۀ داسگوپتا که آن را نيمه پانتئيستي ٢ مي دانـد - بـه وحدت وجود غيرپانتئيستي اشاره دارد زيرا، چنانکـه رادهـا کريشـنان گفتـه اسـت ، در ايـن سرود، رشد، تکامل و تحـول هسـتي و جهـان ، خـارج از «وجـود غـايي و مطلـق ٤» شـکل مي گيرد و ميان «حقيقت مطلق ٥» (بـرهمن ) و خـداي متشـخص ٦ (ايشـوره ٧) تمـايز وجـود دارد٨، و جهان هستي در اصل ظهور و تجلي آن حقيقت مطلق است ، نـه عـين آن و يـا عـين اعضا و جوارح آن .
از لحاظ تاريخي کهن ترين خداي آسمان ، ديئـوس ٢ اسـت کـه هـر چند در ريگ ودا سرود مستقلي به نام او نيست ، اما با پريتهيوي ٣ (بـه معنـي زمـين ) نخسـتين زوج خدايان ودايي را تشکيل مي دهد وبا هم به عنوان پدر و مادر کيهاني ٤ مطرح مي شـوند.