چکیده:
در ﺷﺮح ﻣﻘﺪس اﺳﻼﻣﯽ، ﯾﮑﯽ از ﺷﺮاﯾﻂ اﺳﺎﺳﯽ ﺑﺮای ﺑﻘﺎی آن ﻧﮑﺎح زوﺟﯿﻦ اﺳﺖ و ﻫﺮﮔﺎه ﺑﯿﻦ زن و ﻣﺮدی ﻧﮑﺎح ﻣﻨﻌﻘﺪ ﺷﻮد و زوﺟﯿّﺖ ﺑﺮﻗﺮار ﮔﺮدد، اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻨﺸﺄ آﺛﺎر ﻓﺮاواﻧﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ آﺛﺎر اﮔﺮ ﯾﮑﯽ از زوﺟﯿﻦ ﯾﺎ ﻫﺮ دو ﻧﻔﺮ آﻧﺎن اﻗﺪام ﺑﻪ ﻋﺪم ﺑﺎرداری و ﻓﺮزﻧﺪ آوری ﺑﻪ ﻫﺮ ﮐﺪام از روش ﻫﺎی ﺷﺮﻋﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ، آﺛﺎر و ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﺷﺨﺺ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ. ﭘﺲ ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﭼﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ در ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻓﻘﻬﯽ و ﺣﻘﻮﻗﯽ دارد؛ از ﺟﻤﻠﻪ ﺷﺮط ﻋﺪم ﺑﺎرداری و اﯾﻦ ﮐﻪ از ﮐﺪام ﻧﻮع ﺷﺮوط ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد؟ روش ﻫﺎی ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﺑﺎرداری ﮐﺪاﻣﻨﺪ؟ ﺿﺮورت ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺬﮐﻮر اﯾﺠﺎب ﻣﯽ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺗﺎ ﺑﺎ روﯾﮑﺮدی ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ و ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ، زواﯾﺎ و ﺟﻮاﻧﺐ آن ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد.
خلاصه ماشینی:
علت بطلان شرط این است که شرط خود تعهّد ضمنی است که همانند عقد متعهّد، متعهّد له، و مورد تعهّد دارد، و با قصد و رضای طرفین تحقّق می یابد از این نظر شرط واجد خصوصیات عقود و معاملات بوده و می بایست شرایط صحت معاملات در آن وجود داشته باشد، تا شرط صحیح تلقّی شود؛ بنابراین با مبهم بودن مورد تعهّد، یکی از شرایط صحت این تعهّد تبعی مفقود و بالنتیجه شرط باطل است؛ و چنین شرطی در حکم شرط غیر مقدور و نا مشروع بوده، و به نظر می رسد همان طور که بطلان شرط غیر مقدور و ممنوع، با جهل مشروط له به فساد شرط، موجب خیار است، در شرط مجهول نیز با توجه به جهل مشروط له به فساد چنین شرطی، حق خیار برای وی ثابت باشد (محقق داماد، 1406ق، ص 324-323.
) شرط ابتدایی بر اساس نظر مشهور فقها لزوم وفا ندارد، ولی شرط ضمن عقد لازم است بر طبق آن عمل شود، مگر در چند مورد؛ یکی از آن موارد شرطی است که بر خلاف کتاب خدا و سنت رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) باشد، و دیگر شرطی است که موجب تحلیل حرام یا تحریم حلال گردد، و موارد دیگری که در کتب فقهی مطرح است.
2- اقسام شرط ابتدایی: الف: تعهدات یک جانبه ب: تعهدات دو جانبه (که خود شامل 2 تفکیک دیگر است: - بعد از عقد - مستقل از عقد - وابسته به عقد - قبل از عقد (در صورتی که عقد بر مبناء آن واقع نشده باشد) (نجفی، 1404ق، ج23، ص198) ح: دیدگاه شیخ مرتضی انصاری 1- تعریف شرط ابتدایی: التزاماتی که ضمن هیچ عقدی ذکر نشده باشد، چه قبل از عقد و چه بعد از عقد و یا اساساً به صورت مستقل انشاء شده باشد شرط ابتدایی خواهد بود.