چکیده:
ویژگیهایی که در اغلب مطالعات مربوط به فرسایش بادی، ارگها و روندیابی حرکت تپههای ماسهای و تثبیت آنها مورد مطالعه قرار میگیرد، خصوصیات مربوط به دانهبندی ذرات ماسه میباشد. هدف از این پژوهش مقایسه خصوصیات دانهبندی و مورفوسکوپی نهشتههای بادی جدید و قدیم ارگ دامغان به منظور شناسایی منابع ماسه جدید در منطقه است. منطقه مورد مطالعه ارگ دامغان با مساحت 4375 هکتار میباشد. دادههای مورد استفاده در این تحقیق، نقشههای توپوگرافی، نقشههای زمین شناسی، تصاویر ماهوارهای و عکسهای هوایی و دادههای باد منطقه مورد مطالعه بوده و به منظور تحلیل دادهها و تهیه نقشههای مربوطه از روشهای آماری، سیستم اطلاعات جغرافیایی و نرم افزار ArcGIS 9/3و Windrose استفاده شده است. سپس با حضور در این مناطق نمونهبرداری از رسوبهای تپههای ماسهای جدید و قدیم ارگ صورت گرفت وپارامترهای دانهبندی نظیر چولگی، کشیدگی، میانگین و جورشدگی رسوبات مورد مقایسه و ارزیابی قرار گرفت. بر اساس آزمون آماری T استیودنت با اطمینان 95 درصد متوسط قطر ذرات و قطر میانه ذرات با یکدیگر تفاوت معناداری نداشته و تنها متوسط چولگی و متوسط کشیدگی در تپههای ماسهای جدید و قدیم با یکدیگر تفاوت معناداری داشتهاند. بر این اساس میانگین متوسط قطر ذرات رسوبات جدید برابر 176 و رسوبات قدیمی برابر 4/160 میکرون میباشد. چولگی در تپههای ماسهای قدیمی مثبت بوده و به سمت ذرات دانهریز متمایل است اما در رسوبات جدید منفی بوده و به سمت ذرات دانهدرشت میباشد. فاصله حمل متوسط ذرات در تپههای ماسهای جدید نسبت به تپههای ماسهای قدیمی کمتر است. تپههای قدیمی به علت وجود تاغ، ذرات کمتر از 64 میکرون و بیشتر از 500 میکرون را نسبت به تپههای جدید دارا میباشند. مورفوسکوپی تپههای ماسهای جدید به صورت هالهای بوده و کمی گردشدگی در آن روئیت شد که نشان از آورده شدن رسوبات توسط باد را میدهد در حالی که تپههای ماسهای قدیمی رسوبات درخشان و زاویهدار بوده که نشان دهنده حمل رسوبات توسط آب است.
Grain size is one of the most obvious characteristics in many studies of Aeolian erosion, Ergs, moving of sand dune, etc. Comparison of Grain size and morphoscopy between new and old sand dunes in an Erg, help us to identify the sources sand and control reactivity sand dunes. This study, as first step, by aerial photography and satellite imagery attempting to identify areas were sedimented. Then Sediment samples took place from the new and old sand dunes and Sediment grain size parameters were evaluated and compared. By the statistical analysis determined that, there were no significant differences in the mean of diameter and median in new and old sand dunes. But the mean of skewness and kurtosis was shown to have difference. The mean of diameter in new sand dune is 176 µ and old one is 160.4 µ. In the old sand dunes Skewness were positive and in new one is negative. The mean of moving distance in new sand dune is less than old one. Because old sand dunes have Haloxylon plants we observe Particles less than 64 microns and greater than 500 microns. Morphoscopy compared showed that the new sand dunes have a halo form with a little roundness that indicating sediment transport by wind and old one have bright form and angular that indicating sediment transport by water.