چکیده:
در میان جانداران، انسان موجودی است که دارای زندگی اجتماعی است، زندگی اجتماعی انسان اقتضائات یا نیازهای گوناگونی را برانسان تحمیل میکند که باید به آنها بپردازد. یکی از نیازهای انسان، تامین مایحتاج زندگی است که مهمترین راه تامین آن خرید و فروش(اصطلاحا بیع) است. بیع درمیان احکام اسلامی، جزء احکام امضایی است؛ یعنی از روزگاران بسیار دور در تاریخ معاملات و تجارت، بیع در جوامع انسانی حضور داشته و دین مقدس اسلام هم آن را امضاء کرده است. دین مقدس اسلام شرایطی را برای صحت و لزوم بیع مشخص کرده است که مختص دیدگاه حقوقی اسلام در باب خرد و فروش را تشکیل میدهد. البته برداشت فقیهان از این شرایط یک سان نبوده است مثلا در باب شرایط عقد نظرهای مختلف عنوان شده که بهطور عمده در دو دیدگاه خلاصه میشود. نخست عربی بودن عقد بیع را لازم و دوم آن را لازم ندانسته اند. با توجه به دلایل مطروحه ظاهرا ریشههای دیدگاه عدم اشتراط عربیت در عقد بیع، مستدل و مستحکم به نظر میرسد.
خلاصه ماشینی:
در مورد الفاظ بيع و ايجاب و قبول چه شرايطي معين شده است؟ و در مورد متعاقدين يعني بايع و مشتري چه خصوصياتي مدنظر شارع قرار دارد؟ و در مورد عوضين (ثمن و مثمن) چه شرايطي و جود دارد؟ بحث از اشتراط عربيت ياعدم اشتراط آن در عقد بيع، برگشت به بحث از صيغه عقد بيع مي نمايد که علماء و فقهاء نظرات مختلف در مورد آن داده است 1.
نوشتار حاضر در صدد بررسي اين امر است که آيا در عقد بيع عربيت صيغه و عربي بودن الفاظ عقد بيع شرط است ياخير؟ اجمالاً دو قول و جود دارد.
اگر عربي خواندن عقد بيع شرط باشد لازمه اش اين ميشود که در تمام بيعها و در همه خريد و فروشها بايد بايع و مشتري الفاظ عربي عقد بيع را در صورتيکه عرب زبان نباشد، فرا بگيرد.
شيخ انصاري، و از چهرههاي معاصر فقه شيعه آيه الله العظمي خويي، حضرت امام و آيت الله العظمي سيستاني از جمله افرادي هستند که عربي بودن صيغه عقد بيع را لازم ندانسته اند.
(11) مرحوم شيخ پس از طرح و رد ادله اعتبار عربيت، ميفرمايند به نظر ما اقوي اين است که به غير عربي هم انشاء عقد صحيح است.
ادله اگر عربيت در صحت عقد معتبر ميبود بايد اين را شارع اظهار ميکرد، تا وظيفه هر متدين ميشد که صيغه هاي عربي عقود را بياموزد.
عربيت در عقد شرط لازم نيست زيرا اگر مردم را ملزم کنيم که براي انشاء عقود زبان عربي را بياموزند دچار مشقت مي شوند يعني دچار عسر و حرج مي شوند و در اسلام عسر و حرج نفي شده است.