چکیده:
یکی از ابعاد مهم عصر مشروطه، پیدایش ادبیات سیاسی-اجتماعی و شعر مردمیست. شاعران فراوانی در مقابل گروه اندکی که هنوز شعر بازگشتی می سرودند، به زبان مردم و برای آنان شعر سرودند و هم آوا با مشروطه خواهان، فریاد آزادی و نفرت از بیگانه و هر آن چه نابرابریست را سر دادند. در این میان اشرف الدین حسینی قزوینی (۱۲۴۷-۱۳۱۳ش.)، معروف به نسیم شمال زبان مردم کوچه و بازار، لحن عامیانه، طنزآمیز و بی پروا را در اشعار خود به کار گرفت، او در کلیات دیوان به بانوان در جایگاه مهمی از مخاطبان خود نگاه کرد و اشعاری به زبان آنان و برای آن ها سرود. نسیم شمال را باید در زمره شاعران مدافع حقوق بانوان دانست. او از جمله شاعرانیست که در مبارزه با جهل و استثمار و نیز تنویر افکار عمومی، در راستای طرد هرگونه ظلم و تعدی، نقش بسزایی داشته است. در این مقاله کوشش می شود به آن دسته از اشعاری که نسیم شمال درباره بانوان سروده است را مورد بررسی قرار می دهیم. هدف این پژوهش بررسی جایگاه بانوان در اشعار نسیم شمال است، جامعه مورد بررسی دیوان نسیم شمال است.
خلاصه ماشینی:
(محمدخانی،1382: 41) حتی خود شاعر هم در دیوانش به موضوع انتخاب نام «اشرفالدین» توسط مادرش اشاره میکند: اشرفالدین کرد مادر نام من/ ریخت شهد معرفت در کام من (نسیمشمال، 1386: 207) سیداشرفالدین در مثنوی«سجل احوال» به مسئلۀ تعیین هویت فرزند در شناسنامه که نامی از مادر برده نمیشود، اشاره میکند و این امر نشانگر اعتراض وی به حقوق نابرابری زنان نسبت به مردان است: به اسم و رسم پدرها لقب نهاده تمام/ ولی نبرده ز مادر به هیچ وجهی نام مگر که مادر بیچاره جزو آدم نیست/ مگر که مادر بیچاره نسل آدم نیست؟ مگر که سلسلۀ مادری نسب نبود/ گر مادر خود مرد منتسب نبود؟ چه شد که اسم نسا کمتر از رجال شده/ حقوق مادر بیچاره پایمال شده من علیه که هستم در این دیار بلا/ بود قلی پدرم نام مادرم زهرا ولیک از پدر خویش عار دارم من/ به نام مادر خود افتخار دارم من از این به بعد به هر دفتری و هر جایی/ بود علامت فامیل بنده زهرائی(نسیم شمال، 1386: 203) 2-2- مقام سیاسی مادران در اشعار سید اشرفالدین، با مادران روشن فکری روبرو هستیم که حین گفتوگو با فرزندان و لالایی خواندن برای آنها از اوضاع جامعه هم انتقاد میکنند.
(نسیم شمال، 1356: 475) 2-6- نقش دینی زنان بیشترین مضمونی را که میتوان در اشعار سید اشرفالدین مشاهده کرد، توجه ویژۀ او به مسائل دین و اعتقاد مردم است که با هوشیاری نسبت به این مسئله میپردازد.