چکیده:
از جمله مباحث کلامی در میان مفسران» تفسیر آیاتی از قرآن کریم است که موهم صفات انسان گونه برای خداوند
متعال است. مجسّمیه» اشاعره» معتزله و امامیّه در این باب اختلاف نظر دارند و هریک با استفاده از رویکرد کلامی
خود» این آیات را تفسیر نمودهاند. یکی از این موارد چیستی «عرش)» و کیفیت استوای خداوند بر آن است که تفسیر
آن همواره بین مفسران مورد چالش بودهاست. منشا این اختلاف نیز آیاتی است که به صراحت از عرش و استواء
خحداوند بر عرش سخن گفته است. این امر باتوجه به اخحتلاف مبانی تفسیری باعث ایجاد دیدگاههای گوناگون درباره
عرش و استوای حق تعالی بر آن شدهاست. مقاله حاضر در صدد است «چیستی عرش» و استوای بر آن را نخست از
منظر آیات قرآن بررسی نماید و سپس به تبیین و بررسی مهمترین دیدگاههای مفسران فریقین در این خصوص
بپردازد. بدین منظور ابتدا معنای لغوی عرش واستواء توصیف عرش در آیات مختلف قرآن کریم» سپس معنای
اصطلاحی عرش و در نهایت معناشناسی استواء خدا بر عرش از دیدگاه مفسران فریقین مورد بحث وبررسی قرار می
دهیم.
خلاصه ماشینی:
دوفصلنامه تخصصی پژوهشهای نوین در آموزههای قرآن و سنّت سال سوم، شماره ششم/ پائیز و زمستان 1399ش- 1442ق، صص150-133 بررسی معنای استوای بر عرش از دیدگاه مفسران فریقین زهرا محلوجی 1 (تاریخ دریافت: 15/5/99؛ تاریخ پذیرش: 19/9/99) چکیده از جمله مباحث کلامی در میان مفسّران، تفسیر آیاتی از قرآن کریم است که موهم صفات انسان گونه برای خداوند متعال است.
(زخرف، 13) اما آیاتی که استوای خدا بر عرش را بیان میکند، هفت آیه است، و در آنها، استوای خدا بر عرش، با تعبیرها و متممهای مختلف بیان شدهاست؛ (اعراف، 54؛ یونس، 3 ؛ رعد، 2 ؛ فرقان، 59؛ سجده، 32 ؛طه، 5 ؛ حدید، 4) و در همة آنها سخن از خالقیت و ربوبیت خدا بر آسمانها و زمین است؛ مثلاً در آیه 54 سورة اعراف که در بیان ربوبیت پروردگار است، میفرماید: «ان ربکم الله الذی خَلَقَ السَّماواتِ و الَارْضَ فی سته ایام ثم استوی علی العرش یغشی اللیل النهار یطلبه حثیثا و الشمس و القمر و النجوم مسخرات بِأَمْرِهِ الا لَهُ الْخَلْقُ و الامر تَبارَکَ اللَّهُ رَبُّ الْعالَمینَ».
(طبرسی، ج3، ص652) مؤید این معنا آیه سوم سوره یونس است که میفرماید: «پروردگار شما خدایی است که آسمانها و زمین را در شش روز آفرید، آنگاه استوای بر عرش یافت تا تدبیر امر آفرینش نماید»...
(بیضاوی، ج1، ص555) و در معنای عرش مینویسد: «استوای بر عرش صفت خدای تعالی است، اما کیفیت خاصی ندارد و معنایش این است که برای خدا استوای بر عرش است، بر وجهی که مورد نظر اوست بدون استقرار و تمکن و عرش جسم محیط بر سایر اجسام است و آن را عرش گفتهاند به خاطر بلندیاش یا به خاطر شباهت آن با تخت پادشاه که امور و تدابیر از آن جا صادر میشود».
(شبر، ج1، ص175) حق تعالی در قرآن میفرماید: وکان عرشه علی الماء، تفسیر این آیه در میان مفسران مختلف است.