چکیده:
ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ آﻣﻮزه ﻫﺎی اﺧﻼﻗﯽ اﯾﺮاﻧﯿﺎن در ﺗﻨﻈﯿﻢ رواﺑﻂ و رﻓﺘﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و زﯾﺴﺖ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ اﺧﻼق ﻧﻘﺶ ﺑﺴﺰاﯾﯽ دارد. در ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ ارزش ﻫﺎ و آﻣﻮزه ﻫﺎی اﺧﻼﻗـﯽ ﺷﺎﺧﺼـ ﻪ ﻫـﺎی ﻣﺘﻌـﺪدی وﺟـﻮد دارد ﮐـﻪ ﻫﺮﮐﺪام، ﺑﺨﺸﯽ از ﺟﺎﻣﻌﮥ اﺧﻼﻗﯽ را ﭘﻮﺷﺶ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ. در ﻣﯿﺎن اﯾﻦ ﺷـﺎﺧﺺ ﻫـﺎ، ﻣﺆﻟﻔـﻪ » ﮔﺬﺷـﺖ «ﻣﺒﻨﺎی ﻣﻬﻤﯽ در ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ آﻣﻮزه ﻫﺎی اﺧﻼﻗﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد.
از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺿﺮب اﻟﻤﺜﻞ ﻫﺎ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﯽ در ﺑﺎزﻧﻤـ ﺎﯾﯽ ﻓﺮﻫﻨﮕـﯽ اﯾﻔـﺎ ﻣـﯽ ﮐﻨﻨـﺪ، در اﯾـﻦ ﻣﻘﺎﻟـﻪ ، ﺑـﻪ ﺿﺮب اﻟﻤﺜﻞ ﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ واژة» ﮔﺬﺷﺖ «ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر، ﭼﻬﺎر ﺳﻄﺢ ﺑﺮرﺳـﯽ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ؛ از ﻣﻨﻈﺮ ﻓﻀﯿﻠﺖ، اﻣﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ و ﻓﺮﻫﻨـﮓ، ﻣﻌـﺎﻧﯽ ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ اﺣﺼﺎ و ﮔﺬﺷﺖ در ﻗﺎﻟﺐ» ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻣﺤﻮر ﺑﻮدن «،» اﻣـﺮ اﺟﺘﻤـﺎ ﻋﯽ ﺑـﻮدن «،» ﺑـﻪ ﻣﺜﺎﺑـﻪ ﭘﯿﺸـﺮﻓﺖ «و» ﻓﺮﻫﻨﮓ «ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻣﻄﺎﻟﻌﮥ ﻣﺜﻞ ﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﮔﺬﺷﺖ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻓﺮاواﻧﯽ اﯾـﻦ ﻣﻔﻬﻮم در اﻣﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻮدن و ﭘﺲ از آن، در ﻣﺤﻮر ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻣﻨﺪی، از ﻓﺮاواﻧﯽ ﺑﯿﺸـﺘﺮی ﺑﺮﺧـﻮردار اﺳﺖ و ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ای ﻣﻌﻨﺎدار ﻧﯿﺰ اﻣﺮ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻗﺮار دارﻧﺪ.
روش ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ، ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﺤﺘﻮای ﮐﯿﻔﯽ اﺳﺖ.
ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر، ﺑﯿﺶ از ﯾﮑﺼﺪﻫﺰار ﺿﺮب اﻟﻤﺜﻞ) از ﻃﺮﯾﻖ ﻧﻤﺎﯾﻪ (ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻌﯿﺎر ﺗﻮﺻـﯿﻒ، ﯾﻌﻨـﯽ ﮔﺬﺷﺖ و ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ آن، ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﺪه و ﺑﺮ اﺳﺎس ﭼﻬﺎر ﻣﻌﯿﺎر ﻓﻀﯿﻠﺖ، اﻣﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، وﯾﮋﮔﯽ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﻣﻌﯿﺎر ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻣﻮرد ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ.
خلاصه ماشینی:
براي اين منظور، بيش از يکصدهزار ضرب المثل (از طريق نمايه ) با انتخاب معيار توصـيف ، يعنـي گذشت و مفاهيم پيراموني آن ، بررسي شده و بر اساس چهار معيار فضيلت ، امر اجتماعي، ويژگي فرهنگي و معيار پيشرفت مورد تحليل قرار گرفته است .
علاوه بر جنبه هاي اجتماعي، آموزه هاي اخلاقي، ابعاد فردي نيز دارند و بـر تک تک افراد جامعه تأثير ميگذارند چنان که در نهايت ، سبب ايجـاد ثبـات شخصـيت ، ارتقاي کيفيت زندگي افراد جامعه ، پويايي و نشاط اجتمـاعي و بـه دنبـال آن ، توسـعه و پيشرفت ميشوند؛ به همين دليل نيز در واقع ، نوعي تکليف اخلاقـي اجتمـاعي هسـتند؛ احسان و نيکوکاري، برادري، استقامت و پايداري، اعتدال و ميانه روي، امانت و درسـتي، انفاق ، گذشت و بخشش ، ايثـار و فـداکاري، نيکـي، خوشـرويي، تقـوي و پرهيزکـاري، تواضع و تکريم ، توکل و اعتماد به خدا، جهاد و پيکـار، حکمـت و فرزانگـي، فروتنـي، پاکــدلي، اميــدواري، شــکرگزاري، معاشــرت ، صــبر و شــکيبايي، صــدق و راســتي، مهمان نوازي، عدل و داد، پاکدامني، علم و دانش ، عمـل صـالح ، رسـتگاري، دادگـري و وفاي به عهد، از اخلاقيات متداول در جوامع هستند و کسي را نميتـوان يافـت کـه در تأثير اجتماعي و فردي يکي از اين ستون هاي اخلاقي دچار ترديد باشد.
بررسي چارچوب هاي مطالعاتي اخلاق ، نسبت اخـلاق بـا مطالعـات دينـي، اجتماعي و قانون ، ارائه رويکردهاي مختلف اجتماعي به مفهـوم آمـوزه هـاي اخلاقـي و بررسي آموزه هاي اخلاقي در فرهنگ مردم ايران ، از جمله محورهايي است کـه در ايـن بخش تحليل ميشود.