چکیده:
یکی از اهداف اساسی آموزشهای دینی، انتقال معارف دین، رشددادن و دیندارکردن دانشآموزان است. در تحقق این اهداف، متون درسی و آموزههای مندرج در آن جایگاه ویژهای دارند. بررسی نحوهی صورتبندی گزارههای دینی در متون درسی میتواند معیاری برای ارزیابی نمودهای دینداری در این متون باشد. از آنجایی که سنجش دینداری از دغدغههای اصلی پژوهشگران حوزهی دینی است، لذا مقالهی پیش رو میکوشد از طریق انجام مطالعهی موردی در کتب درس شرعیات دورهی پهلوی اول و دههی نخست پهلوی دوم، جایگاه ابعاد دینداری را در این آثار بررسی کند. مبانی نظری این مقاله براساس دیدگاههای گلاک و استارک در مورد ابعاد دینداری قرار گرفته است. یافتههای حاصل از این پژوهش حاکی از غلبهی بُعد مناسکی دین در کتاب شرعیات پایههای دوم تا ششم در خلال سالهای 1306 ـ 1310ش و تلفیق بُعد فکری و پیامدی در 1317ش است. اما در کتاب تعلیمات دینی پایهی دوم در 1328ش به سبب اتکای مباحث این کتاب به براهین عقلی، بُعد تجربی و اعتقادی دینداری، جلوهای بارز دارد.
One of the main goals of religious education is to transfer the knowledge of religion, to develop and make students religious. In achieving these goals, the textbooks and teachings contained in it have a special place. Examining how religious propositions formulated in textbooks can be a criterion for evaluating the manifestations of religiosity in these texts. Since the measurement of religiosity is one of the main concerns of researchers in the field of religion, so the present article tries to examine the position of the dimensions of religiosity in these works by conducting a case study in the textbooks of Shar‘iyat during the first Pahlavi period and the first decade of the second Pahlavi. The theoretical foundations of this paper are based on the views of Glock and Stark on the dimensions of religiosity. The findings of this study indicate the dominance of the ritual dimension of religion in the book of Shar‘iyat of the second to sixth grades during the years 1306-1310 ASH and the combination of the intellectual and consequential dimension in 1317. However, in the book of Ta‘limat-e Dini (Religious Teachings) of the second grade in 1328 ASH, due to the reliance of the topics of this book on rational arguments, the empirical and doctrinal dimension of religiosity has a prominent effect.
خلاصه ماشینی:
از آنجایی که سنجش دینداری از دغدغه های اصلی پژوهـشگران حـوزه ی دینی است ، لذا مقاله ی پیش رو میکوشد از طریق انجام مطالعه ی موردی در کتب درس شرعیات دوره ی پهلوی اول و دهـه ی نخـست پهلـوی دوم ، جایگـاه ابعـاد دینداری را در این آثار بررسی کند.
یافته های حاصل از این پژوهش حاکی از غلبه ی بعد مناسکی دین در کتاب شـرعیات پایـه هـای دوم تـا ششم در خلال سال هـای ١٣٠٦ ـ ١٣١٠ش و تلفیـقُ بعـد فکـری و پیامـدی در ١٣١٧ش است .
براین اساس مقاله ی حاضر با اتخاذ رویکرد توصیفی – تحلیلی در صدد پاسخ گویی به این سؤال است که ابعاد دینداری چه جایگـاهی در متـون درس شـرعیات در دوره ی پهلـوی دارد؟ در پژوهش حاضر با دیدی تحلیلی ، محتوای کتب درسی شرعیات بررسی شده اسـت .
بررسی پیشینه ی مطالعات انجام شده در این حوزه نشان می دهد که صرفاً یک مقاله بـا عنوان «جایگاه دین در برخی از متون کتب درسی دوره ی پهلـوی اول (تـاریخ ، تعلیمـات دینی ، ادبیات فارسـی )» وجـود دارد.
در مقطع متوسطه نیـز هـر چنـد در دوره ی اول ایـن درس منظـور شـده بـود، امـا از ١٣١٦ش ، سال اول دوره ی اول با کاهش ساعت آن همراه شد (مصوبات و آیین نامـه هـای اجرایی شورای عالی معارف ، (١٣٠٢ ـ ١٣٤٠ش )، جلسه ٣٥ شورای عـالی معـارف ، تیـر ١٣١٦، ج اول ، تهران : وزارت آموزش و پرورش ، آرشیو کتاب های درسی ).
), Mabānī Īdeoložī-e Ḥākemīyat wa Taṯīr-e Ān bar Motūn wa Mavād-e Darsī dar ‘Aṣr-e Pahlavī-e Avval, Tehran: Našr-e Tārīḵ-e Īrān.
- Elidade, Mircea; Rosemary Sheed (1958), Patterns in Comparative Religion, translated by John Clifford Holt, London: Sheed & Ward.