چکیده:
قرآن کریم آغازگر اخلاق و سبب پیدایش دانش آن در دنیای اسـلام اسـت .اخـلاق بـهعنوان آمـوزه بنیادین همواره در آیات قرآنی مورد سفارش قرار گرفته و غایت بعثت پیـامبر ـ کـه خـویش را معلـم اخلاق میداند ـ ،بیان شده است .با توجه به اهتمام ویژه قرآن کریم به اخـلاق ،ایـن پـژوهش بـا روش توصیفی ـ تحلیلی با بازگویی نقش مستقیم و غیرمستقیم قرآن در پیدایش دانش اخلاق اسلامی اسـت .قرآن کریم با خصوصیات جامعیت اخلاقی، بازشناسی فضائل از رذایل، نظاممند بودن ساختار اخلاقی و ارزش ویژه آن به اخلاق درصدد اثبات ادعای نگارنده مبنی بر پیدایش دانش اخلاق اسلامی همگـام با نزول قرآن و بر اساس پایهها و اصول و مبانی آن است. قرآن کریم از سویی عامل جهتدهنده دانـش اخلاق بر اساس مبانی و اهدا الهی است، از جهت دیگر بازگوکننـده نقـش ایـن کتـاب در پیـدایش ،گسترش و زمینهسازی بسیاری از تحولات علمی در علوم اسلامی ـ انسانی است
The Holy Quran is the initial developer of morality and the reason for its science in the Islamic world. Ethics as fundamental teaching has always been recommended in Quranic verses and also has been stated as the purpose of the prophethood of the Prophet (P) who considers himself a teacher of ethics. Therefore, due to the Quran’s special attention towards ethics, this research uses an analytical-descriptive method, asserting the direct and indirect role of the Quran in the emergence of Islamic ethics, such as; the moral comprehensiveness of the Quran, recognizing the virtues from vices in the Quran, the systematic form of the moral structure in the Quran, the bestowing special value of the Quran to morality, etc. seeks to prove the author’s claim that that the emergence of ethics was simultaneous with the revelation of the Quran and on the base of principles and foundations, on the one hand, was a factor in directing the Islamic ethics based on divine principles and goals, and on the other hand, it reflects the role of the Holy Quran in the emergence, development and grounding of many scientific developments in the Islamic-humanities.
خلاصه ماشینی:
نخستین پایهگذار دانش اخلاق، امام علی( شمرده میشود؛ زیرا هنگام بازگشت از جنگ صفین، نامهایی دربردارنده فرجام فضایل اخلاقی و بُنآرایههای رذایل اخلاقی، برای فرزند برومندشان امام حسن( نگاشت (صدر، تأسیس الشیعه، بیتا: 404)؛ پس از نامه امام علی(، نخستین کسیکه در دانش اخلاق کتاب نوشت، اسماعیل بن مهران سکونی است از یاران امام صادق( بود، کتاب وی بهنام «صفة المؤمن و الفاجر»، نخستین اثر اخلاقی شناخته شده در اسلام است (همان: 404)؛ پسازآن در قرن سوم کتاب «المانعات من دخول الجنة»، جعفر ابن احمد قمی و در قرن چهارم کتاب «الآداب» و «مکارم الاخلاق» علی بن احمد کوفی که هر دو از پیروان ائمه( بودند، به نگارش درآمد (همان: 414 - 415)؛ اما مرحله پیشرفت دانش اخلاق و بازگویی اصول علمی آن، در قرن پنجم توسط «ابن مسکویه» بود، وی توانست، علاوه بر بازگویی نظرگاه دانشمندان اسلامی، دیدگاههای اندیشمندان فلاسفه یونان، هند و ایران را مورد تحلیل و بررسی قرار دهد، ایشان کتابهای بسیاری درزمینه دانش اخلاق نگاشته است، همچون «تهذیب الاخلاق»، «الفوز الاصغر»، «جاویدان خرد»، «تجارب الامم» که درزمینه اخلاق اجتماعی است و «طهارة الأعراق» که ارزشمندترین کتابهای ابنمسکوبه بهشمار میرود.