چکیده:
در این مقاله ضمن مرور بر برخی از مهمترین نظریه های شرق شناسانه درمورد جوامع شرقی و نظریۀ چند تن از نظریهپردازان ایرانی که کوشیده اند تبیینی از تاریخ سیاسی اقتصادی ایران ارائه دهند، نشان می دهیم که این نظریهها اگر چه قدرت تبیینکنندگی نسبتا بالایی دارند و شواهد گوناگون و زیادی در جامعۀ ایران را میتوان در جهت تایید این نظریهها دنبال کرد، اما آنها بهسبب ماهیت کلان روایتیشان و نیز تحتتاثیر ایدۀ اروپامحوری، بسیاری از ویژگیها و جزئیات تاریخی را که برای فهم برخی دوره های تاریخ ایران یا تاریخ سیاسی اقتصادی برخی مناطق ایران کلیدیاند، نادیده میگیرند و لذا دعاوی آنها قابل تعمیم به همۀ دوره های تاریخی و همۀ مناطق ایران نیست. برای این هدف، ضمن مرور بر تاریخ سیاسی اقتصادی یزد، بهمنزلۀ یکی از مناطق فلات مرکزی ایران، برخی از ویژگیهای تاریخ سیاسی اقتصادی این شهر را که با این کلانروایتها سازگار نیست و میتواند بهمنزلۀ «استثنایی بر قاعده» مطرح شوند، برجسته می سازیم.
Abstract
In This article by reviewing some of the most important Orientalist theories about Eastern societies and Theory of some Iranian theorists who have attempted to provide an account of Iranchr('39')s economic and political history, we show that although these theories have relatively high explanatory power, And there is a great deal of evidence in Iranian society to support these theories, But because of their metanarrative nature and influencing by the idea of European orientation, they ignore Many of the historical details that have key role to understand some periods of Iranian history and Economic and political history of some parts of Iran, Therefore, their claims cannot be extended to all historical periods and all regions of Iran. For this purpose, while reviewing the economic and political history of Yazd, As one of the central plateau areas of Iran, We highlight Some features of the citychr('39')s economic and political history are incompatible with these metanarratives and can be described as "exception to the rule".
خلاصه ماشینی:
تحليلي انتقادي بر مدل هاي تبييني کلان از تاريخ سياسي اقتصادي ايران با تأکيد بر تاريخ محلي شهر يزد 1 ابوالفضل مرشدي (دريافت : ١٣٩٨/١٢/١٢ پذيرش : ١٤٠٠/٠٣/٣١) چکيده در اين مقاله ضمن مرور بر برخي از مهم ترين نظريه هاي شرق شناسانه درمورد جوامع شرقي و نظريۀ چند تن از نظريه پردازان ايراني که کوشيده اند تبييني از تاريخ سياسي اقتصادي ايران ارائه دهند، نشان ميدهيم که اين نظريه ها اگر چه قدرت تبيين کنندگي نسبتا بالايي دارند و شواهد گوناگون و زيادي در جامعۀ ايران را ميتوان در جهت تأييد اين نظريه ها دنبال کرد، اما آن ها به سبب ماهيت کلان روايتيشان و نيز تحت تأثير ايدة اروپامحوري، بسياري از ويژگيها و جزئيات تاريخي را که براي فهم برخي دوره هاي تاريخ ايران يا تاريخ سياسي اقتصادي برخي مناطق ايران کليدياند، ناديده ميگيرند و لذا دعاوي آن ها قابل تعميم به همۀ دوره هاي تاريخي و همۀ مناطق ايران نيست .
لذا در اين مقاله ضمن مرور مختصر بر مهم ترين نظريه هاي شرق شناسانه («شيوة توليد آسيايي»، «پدرميراثي» و «جامعه آب محور» و همچنين نظريۀ سه تن از انديشمندان ايراني (کاتوزيان ، اشرف و پيران ) درمورد تاريخ سياسي اقتصادي ايران ، رويکرد تعميم گراي آنان ، يعني تلاششان براي تعميم چند ويژگي عام به کل جامعۀ ايران و ناديده گرفتن تنوعات جغرافيايي، اقتصادي و فرهنگي ايران ، را نقد ميکنيم .
Keywords: orientalism; Iranian studies; economic and political history of Iran; Yazd City; urban economics.