چکیده:
آﻧﭽﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﯽﺳﺎزد، ﺟﻠﻮهاي از آرﻣﺎﻧﻬﺎ و ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي اوﺳﺖ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﺤﻮّﻻت ﻣﻌﻤﺎري ﻧﻤﺎﯾﺸﯽ از زﻧﺪﮔﯽ و اﻧﺪﯾﺸﻪ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ. در واﻗﻊ ﻣﻌﻤﺎري ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ آﯾﯿﻨﻪاي از ﺣﯿﺎت اﻧﺴﺎن ﺗﺠﻠّﯽ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ. در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻧﻘﺸﯽ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن در اﯾﺠﺎد و ﺗﮑﺎﻣﻞ آن دارد، ﻣﻌﻤﺎري ﺑﺎ ﻋﻠﻮم و ﻓﻨﻮن ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﺴﺒﺖ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ. ﻧﮕﺮش ﺑﻪ ﻣﻌﻤﺎري ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﻮﺟﻮدي زﻧﺪه از ﺗﻌﺎﺑﯿﺮ ﻣﻬﻤّﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از دﯾﺮﺑﺎز ﻣﻄﺮح ﺑﻮده ﺑﺎ اﯾﻦﺣﺎل ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ از دﻫﻪ اول ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﺑﺎ ﻣﺘﺪاول ﺷﺪن اﺻﻄﻼح زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي »ﻧﻈﻢ ﺣﯿﺎت« ﺗﻮﺳﻂ »ﻻﻣﺎرك« ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. روش »ﻗﯿﺎﺳﻬﺎي زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ«، ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑﺴﯿﺎري از اﯾﺪهﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ »دﮐﺘﺮﯾﻦ ﻣﻌﻤﺎري ﻣﺪرن« ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬار ﺑﻮدﻧﺪ، ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎي 1750 ﺑﺎز ﻣﯽﮔﺮدد. در آن ﺳﺎﻟﻬﺎ دو ﮐﺘﺎب ﻋﻠﻤﯽ و ﺗﺎرﯾﺦﺳﺎز، ﭼﺎپ و ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ: ﯾﮑﯽ ﮐﺘﺎب »ﮔﻮﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﮔﯿﺎﻫﯽ« ﻧﻮﺷﺘﻪ »ﻟﯿﻨﯿﻮس« در ﺳﺎل 1753، ﮐﻪ در آن ﻋﺮﺻﻪ ﮔﯿﺎﻫﺎن ﺳﺒﺰ از ﻃﺮﯾﻖ ﻧﺎﻣﮕﺬاري ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻋﻠﻢ ﮔﯿﺎه ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ ﮔﺮدهﻫﺎ و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺜﻞ اﻧﺪام ﻫﺎي ﻣﺎده ﯾﺎ ﺷﯿﻮه ﻫﺎي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺜﻞ ﺑﻪ رﺷﺘﻪ ﺗﺤﺮﯾﺮ در اﻣﺪه ﺑﻮد و دﯾﮕﺮي ﮐﺘﺎب »ﺗﺎرﯾﺦ ﻃﺒﯿﻌﯽ« ﻧﻮﺷﺘﻪ »ﺑﻮﻓﻮن« در 1794 ﺑﻮد ﮐﻪ در آن ﺳﻌﯽ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺗﻤﺎﻣﯽ ﭘﺪﯾﺪه ﻫﺎي زﻧﺪه ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﮐﻠﯽ ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺟﻤﻊ آوري و ﺧﻼﺻﻪ ﺷﻮﻧﺪ. اﯾﻨﺪو اﺳﺎس ﮔﺴﺘﺮش ﻣﻔﻬﻮم ﻗﯿﺎﺳﻬﺎي زﯾﺴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺑﻮدﻧﺪ. از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ، ﻣﻌﻤﺎري ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻫﺮ داﻧﺶ دﯾﮕﺮي ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻮﻋﯽ ﻗﯿﺎس زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺧﺘﯽ از ﻣﻌﻤﺎري ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺑﻌﺎد اﻟﮕﻮﺑﺮداري از ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒﻊ اﻟﻬﺎم و ﺧﻼﻗﯿﺖ ﻣﯽﭘﺮدازد. در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﯿﺎس ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪِ »زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺧﺖ ﻃﺒﯿﻌﺖ« و ﻓﺮآﯾﻨﺪ اﻟﮕﻮﺑﺮداري از آن در ﻣﻌﻤﺎري در روﯾﮑﺮدي ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. روش ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ- ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﺑﺎ ﮐﺎرﺑﺴﺖ روش »اﺳﺘﺪﻻل ﻣﻨﻄﻘﯽ« اﺳﺖ. ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ »اﻟﻬﺎم از ﻃﺒﯿﻌﺖ« و »ﺗﻘﻠﯿﺪ« از آن ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺑﺮﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮﺟﻊ ﺗﻘﻠﯿﺪ ﻫﻤﻮاره ﺳﻮدﻣﻨﺪ اﺳﺖ و ﻣﻮﺟﺒﺎت ﺑﺴﯿﺎري از اﺑﺪاﻋﺎت را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽآورد، ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺸﺮ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ، ﺑﺎ ﻧﮕﺎه و ﺷﻬﻮد در ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ اﮐﺘﺸﺎﻓﺎت ﺧﻮد دﺳﺖ ﯾﺎﺑﺪ و در واﻗﻊ ﺑﺸﺮ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ اﮐﺘﺸﺎف و ﺧﻠﻘﯽ ﻧﺰده، ﻣﮕﺮ آﻧﮑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺎرز آن در ﻃﺒﯿﻌﺖ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ و ﻟﺬا ﺑﺸﺮ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﺴﯿﺎري از ﺳﺌﻮاﻻﺗﺶ را از ﻃﺮﯾﻖ »ﺗﺠﺮﺑﻪ، آزﻣﺎﯾﺶ و ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺧﻠﻖ ﻓﺮﺿﯿﺎت ﺟﺪﯾﺪ« ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ. در ﭘﺎﯾﺎن ﻧﯿﺰ اﺑﻌﺎد اﻟﮕﻮﺑﺮداري از ﻃﺒﯿﻌﺖ و ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ آن ﻣﻮرد اﺷﺎره ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ.