چکیده:
عمق سخنان حلاج از یکسو، رازگونگی و بیانناپذیری آن از سوی دیگر موجب شده عارفان در بازتاب احوال او به زبانی خاص متوسل شوند. در این میان استعاره از نظر قابلیتهای تصویرگری و انتقال، مهمترین ابزار زبانی در ذکر تجربههای بیانناپذیر عارفان بوده است. استعارههای تصویری در تنگنای حروف به کمک عارف آمده تا او بهتر بتواند تجارب عرفانی، مفاهیم درونی و انتزاعی را بیان کند. مقالۀ حاضر، درصدد است تا نشان دهد عارفان بهویژه عطار و هجویری، تجارب معنوی و شخصیت پیچیدۀ حلاج را با چه سازوکاری مفهومسازی میکنند. این بررسی نشان میدهد که عطار برای نشان دادن جهان عرفانی حلاج بیش از هجویری از مفاهیم استعاری بهره گرفته است. برای دستیابی به این اهداف با استفاده از شیوة توصیفی ـ تحلیلی و مبتنی بر دادههای کتابخانهای به موضوع پرداخته شده است. نتیجه آنکه طرحوارۀ حرکتی بیش از دو طرحوارۀ دیگر بهکارگرفتهشده و به کمک آن مفاهیم انتزاعیِ شوق، تصوف، وصال، معرفت، رضا، شوق و ... بازنمایی شده است. بنابراین، طرحوارۀ حرکتی، طرحوارۀ غالب است که نشان میدهد، عارفان هستی را در جوششی مداوم و پویشی متکامل میدانند. ضمن اینکه سبک هنری و عارفانهتر عطار در مقایسه با هجویری آشکار میشود.
The depth of Hallaj's words and their being mysterious have caused the Muslim mystics to resort to a special language to reflect his states. Metaphor, in terms of the capabilities of illustration and transmission of concepts, is the most important lingual tool for explaining the inexpressible experiences of the mystics. When words fail in expressing the ideas, pictorial metaphors help the mystic to better express his/her mystical experiences and inner concepts. Using descriptive-analytical method and based on library resources, the present article attempts to show how mystics, especially Attar Neishapouri and Hujwiri, conceptualize Hallaj's spiritual experiences and analyze his complex personality. The study shows that Attar has used metaphorical concepts more than Hujwiri to show the mystical world of Hallaj.The results show that the motion scheme is used more than other schemas and with its help the abstract concepts of enthusiasm, vesal (joining), knowledge, satisfaction, etc. are represented. Thus, the motion scheme is the dominant one; it shows that the mystics consider the universe to be in constant flux and evolutionary process. At the same time, it shows that Attar's style is more artistic and mystical than Hujwiri 's style.
خلاصه ماشینی:
بررسي طرح واره ها در کشف المحجوب و تذکرةالاولياي عطار نيشابوري (نمونۀ مورد پژوهش : حلاج ) زهرا ايرانمنش استاديار زبان و ادبيات فارسي دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران شرق چکيده عمق سخنان حلاج از يک سو، رازگونگي و بيان ناپذيري آن از سوي ديگر موجب شده عارفان در بازتاب احوال او به زباني خاص متوسل شوند.
بسامد انواع طرح واره هاي مفهومي با توجه به مورد پژوهش حلاج در کشف المحجوب و تذکرةالاوليا به چه نحوي است ؟ ٢.
Mark Johnson رسيده اند که بر اساس طرح وارة حجمي، تجربه اي که انسان از وجود فيزيکي خود مبني بر اشغال بخشي از فضا دارد، درک مفهوم انتزاعي حجم را براي او امکان پذير ميسازد و انسان مظروف ظرف ها و مکان هايي ميشود که داراي حجم هستند و اين تجربۀ فيزيکي را به مفاهيم ديگر که از لحاظ جوهري يا مفهومي حجم ناپذيرند، بسط ميدهد و طرح واره هايي انتزاعي از احجام فيزيکي در ذهن خود پديد ميآورد.
» (يوسفيراد ١٣٨٢: ١٣٢) طرح وارة جابه جايي (حرکتي ) عارف در سخنان خود مسائلي را بيان ميکند که گويا نمودار مسير حرکتياند و آدمي براي رسيدن به آنها بايستي از نقطه اي آغاز کند تا به پايان برسد و اين حرکت و گذر، تحت طرح واره هاي حرکتي مورد بررسي قرار ميگيرد.
بررسي طرح واره هاي حجمي در تذکرةالاوليا و کشف المحجوب هجويري (مورد پژوهش حلاج ) )رجوع شود به تصویر صفحه) سلسله مراتب استعاري در زبان شناسي شناختي همواره بر نظام مند بودن استعاره تأکيد شده است .