چکیده:
رشد شتابان جمعیت شهری جهان در چند دهۀ اخیر، سبب گسترش فیزیکی و تغییرات اساسی در فرم شهرها شده است. فرم شهری بهعنوان آرایش فضایی عناصر فیزیکی شهر، آثار معناداری بر فعالیت و سلامت جسمی و روانی، الگوهای حملونقل، تعاملات اجتماعی، کیفیت زیستمحیطی، تغییرات اقلیمی و بهزیستی انسان دارد؛ بنابراین هدف اصلی پژوهش حاضر، تحلیل فضایی-زمانی فرم شهری در کلانشهرهای ایران است. دادههای جمعیتی و تصاویر ماهوارهای لندست برای استخراج تحولات جمعیت و اراضی شهری در هشت کلانشهر تهران، مشهد، اصفهان، شیراز، تبریز، کرج، قم و اهواز در سه مقطع زمانی 1366، 1379 و 1396 استفاده شد. متریکهای سیمای سرزمین برای کمیسازی فرم شهری، تحلیل مؤلفههای اصلی برای شناسایی ابعاد فرم شهری و تحلیل خوشه برای دستهبندی کلانشهرها براساس ویژگیهای فرم شهری بهکار برده شد. یافتههای پژوهش نشان داد در اغلب کلانشهرهای ایران، میان رشد جمعیت و رشد اراضی شهری، تناسبی وجود ندارد. در سه دهۀ اخیر، کلانشهرهای شیراز و تبریز بیشترین میزان پراکندهرویی شهری را تجربه کردهاند. نتایج تحلیل مؤلفههای اصلی، سه بعد شکل، چشمانداز و تراکم را برای فرم کلانشهرهای ایران شناسایی کرد. کلانشهرهای کرج و شیراز با ویژگیهای پیچیدگی نسبتاً پایین در شکل پچهای شهری، پیچیدگی بالا در چشمانداز شهری، تعدد پچهای کوچک، ارزش پایین متریک میانگین فاصلۀ میان پچهای مجاور، تراکم بالای پچهای شهری و سهم پایینتر بزرگترین پچ شهری، به رشد پراکنده و بینظم متمایل هستند. کلانشهرهای تهران و قم با ویژگیهای پیچیدگی پایین در شکل پچهای شهری، پیچیدگی نسبتاً بالا در چشمانداز شهری، تراکم پایین پچهای شهری و سهم بالای بزرگترین پچ از مساحت کلانشهر، متمایل به فرم شهری فشردهتر و منظمتر در مقایسه با سایر کلانشهرهای ایران هستند. سایر کلانشهرها به لحاظ فرم شهری، حد واسط الگوی فشرده و منظم کلانشهر تهران و الگوی پراکنده و بینظم کلانشهر کرج قرار میگیرند.
With the increase in the number of people living in urban areas, urban expansion is increasing all over the world. The rapid expansion of cities as a major factor in the evolution of urban forms in recent decades has become an important issue in spatial planning and urban management. Spatio-temporal measurement and analysis of urban forms can provide a good basis for making decisions about cities and regions with rapid physical growth. Urban form as spatial configuration of fixed elements in metropolitan area has significant effects on physical and mental activity and health, transportation patterns, social interactions, environmental quality, climate change, and human well-being. Accordingly, the main purpose of this study is to analyze the Spatio-temporal evolution of urban form in metropolitan areas of Iran.The General Census of Population and Housing from 1986 to 2016 and Landsat satellite images in 1987,2000 and 2017 have been used in this study. The general population and housing censuses were used to study demographic changes and Landsat satellite imageries were used to generate urban land maps in the study area. 24 Landsat TM and OLI images were used to generate urban land maps using the Maximum Proximity algorithm in ENVI software.
خلاصه ماشینی:
, 2012 شواهد موجود در شهرهاي مختلفي از جمله مونترال ، شانگهاي ، رم و پکن نشان مي دهد افزايش تراکم فراتر از يک آستانۀ خاص ممکن است مصرف انرژي سرانه را افزايش دهد و سبب بروز ساير عدم صرفه ها شود ( & Holden ٢٠١٣ ,Romero-Lopez &Vega-Azamar, Glaus, Hausler, Oropeza-Garcia, ;٢١٤٨ :٢٠٠٥ ,Norland)؛ بنابراين ، در مواردي که از تکنيک هاي طراحي هوشمندانه و ابتکاري استفاده و به آستانه هاي مهم توجه ميشود، از نظر بهزيستي، بهداشت ، غناي گونه ها و تنوع زيستي، نشاط ، ازدحام ، زيست پذيري، پتانسيل توليد انرژي تجديدپذير، گردش هوا، سايۀ بيش ازحد، کاهش نور روز، حريم خصوصي (اشرافيت ) و تخليۀ اضطراري، تراکم شديد مي تواند مشکل ساز باشد Clark, 2013; Hachem, 2016; Hale et al.
تحليل نسبت ميان نرخ رشد سالانۀ جمعيت و اراضي شهري به عنوان شاخص پراکنده رويي نشان مي دهد بالاترين ميزان پراکنده رويي مربوط به کلان شهرهاي تبريز و شيراز و پايين ترين ميزان پراکنده رويي مربوط به کلان شهرهاي اهواز و کرج است .
تحليل ميانگين مساحت پچ هاي شهري نشان مي دهد بالاترين ارزش ميانگين در کلان شهر قم با ٦٥/٣ هکتار و پايين ترين ارزش ميانگين در کلان شهرهاي کرج و تبريز به ترتيب با ٩/١ و ٩/٦ هکتار است .
Three Challenges for the Compact City as a Sustainable Urban Form: Household Consumption of Energy and Transport in Eight Residential Areas in the Greater Oslo Region.