چکیده:
چکیدهگونۀ طبسی گونۀ رایج در طبس، یکی از شهرستانهای استان خراسان جنوبی است. در مقالۀ حاضر، هدف بررسی برخی فرایندهای واجی در این گونه است. دادههای پژوهش به دو روش میدانی و کتابخانهای و از طریق مصاحبه با ده گویشور ساکن در این شهرستان در محدودۀ سنی30 تا 80 سال گردآوری شده است. نتایج این پژوهش نشان داد که بهطورکلی فرایندهای حذف، ابدال، قلب و اضافه از جمله فرایندهای واجی در این گونه است. همچنین سایر فرایندهای واجی از جمله همگونی نیز در این گونه نیز مشاهده شد. در گونۀ طبسی حذف صامتهای پایانی /d/، /m/، /n/،/t/،/k/، /z، حذف مصوت پایانی y]]، آوردن یک مصوّت در ابتدای خوشۀ صامت، ابدال گروه آوایی ān]] و ām]] به u(n)]] و um]]، ابدال دو واج āb]] و ab]] و af]] و āy]] و āv]] به مصوّت مرکّب əw]] ازجمله فرایندهای واجی است. بدون شک بررسی و توصیف گونهها و گویشهای ایرانی به شناخت هرچه بیشتر ما از آن ها خواهد انجامید.
Analysis of Elision, Shift, Metathesis and Epenthesis in Tabasi VarietyAbstractTabasi is the variety spoken in Tabas, one of the provinces in Khorasan, Iran. In the present article, the aim is to study some phonological processes in this variety. The data were gathered by field study and written sources. The data from field study were collected via interviews with the local informants resident in Tabas. The informants age ranged between 30 to 80 years. The results showed that in general, the process of "elision" and "assimilation", “metathesis” and “prothesis” are some of the phonological processes in this variety. Other phonological processes in this variety are mentioned as well. In Tabasi, deletion of the final consonants /d/, /m/, /n/, /t/, /k/, /z/; deletion of the final vowel [y]; addition of a vowel at the beginning of a consonant cluster; changing the phonetic group [ān] and [ām] to [u(n)] and [um]; exchange of the two phonemes [āb] and [ab] and [af] and [āy] and [āv] and the compound vowel [əw] are some of the phonological processes.
خلاصه ماشینی:
گونۀ طبسی، فرایندهای واجی، حذف، ابدال، قلب 1 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ولایت، سیستان و بلوچستان، ایرانشهر، ایران.
فارسی معیار; ; گونۀ طبسی امروز; emruz; emru هنوز; hanuz; hanu همهچیز; heme-čiz; hame-či حذف همخوان ʔ]]: در صورتیکه واکۀ هجا یکی از واکههای کوتاه e]]، o]] باشد، با حذف ʔ]] این واکهها کشیده میشوند؛ یعنی بهصورتē]]،ō]] ظاهر میشود.
فارسی معیار; ; گونۀ طبسی وقت; vaqt; vax نقشه; naqše; naxša عکس آن نیز اتفاق میافتد؛ یعنی x]] در این گونه گاهی تبدیل به q]] میشود.
فارسی معیار; ; گونۀ طبسی خرفه; xorfe; qolfa خفه; xafe; qofa گاهی x]] در این گونه تبدیل به ɣ]] میشود.
فارسی معیار; ; گونۀ طبسی استخوان; ostoxān; ostoγu گاهی x]] در این گونه تبدیل به h]] میشود.
فارسی معیار; ; گونۀ طبسی خندق; xandaq; handaq گاهی h]] در این گونه تبدیل به x]] میشود.
فارسی معیار; ; گونۀ طبسی نقل; noql; noγl منقل; manqal; manγal لیقه(نخ ابریشمی داخل مرکّب); liqe; liγa همخوان r]] r]] در این گونه گاهی تبدیل به l]] میشود.
فارسی; ; گونۀ طبسی بادمجان; bādemjān; bādenju ممکن; momken; monken همخوان b]] b]] در این گونه گاهی تبدیل به p]] میشود.
فارسی معیار; ; گونۀ طبسی زبان; zabān; zofu زنجبیل; zanjabil; zanjafil b]] در این گونه گاهی تبدیل به v]] میشود.
فارسی معیار; ; گونۀ طبسی اصغر; asɣar; azɣar اسهال; eshāl; ezhāl ɣ]] در این گونه گاهی تبدیل به g]] میشود.
فارسی معیار; ; گونۀ طبسی محکم; mohkam; moxkem v]] فارسی در این گونه گاهی تبدیل به f]] میشود.
فارسی معیار; ; گونۀ طبسی تسویه; tasviye; tasfiya [af] در این گونه گاهی تبدیل به w]] میشود.