چکیده:
اقتصاد مالی رایج براساس مبانی فلسفی لیبرال شکل گرفته و با حذف ارزشها و اخلاق، زمینه بحرانهای بزرگ اقتصادی را فراهم آورده است. این مبانی هدفهایی را ترسیم کرده که دانش مالی براساس آن شکل گرفته است. حاکمیت امیال، تجربهگرایی، اصالت فرد و حرصطلبی از این دسته است. این مبانی منجر به ساخت نظام مالی جدای از بخش واقعی گردیده است؛ لذا نمیتوانیم با تغییرات روبنایی، آن را اسلامی کنیم. این نوشتار بعد از ارزیابی اجمالی نظام مالی رایج به بررسی و نقد رویکردهای موجود در کشف نظام اقتصادی اسلام پرداخت. در نتیجه، تکمیل روش کشف شهید صدر، بهعنوان بهترین رویکرد با عنوان روش نظامساز در کشف نظام مالی اسلام انتخاب گردید. این روش از مبانی شروع میکند و در چارچوب ضوابط فقهی (سطح مقبول) و اخلاقی (سطح مطلوب) به اهداف منتهی میگردد. برای کشف نظام مالی اسلام، ابتدا باید ضوابط عام و خاص آن کشف شود؛ سپس با توسعه مفهومی و تفسیر روزآمد آن ضوابط بهعنوان چارچوب نظام مالی اسلام، به پاسخگویی به نیازهای بخش واقعی پرداخت. البته استفاده از تجارب و تکنیکهای عقلانی بشری، تا زمانی که منافات با معیارهای اسلامی نداشته باشد، مانعی ندارد.
The current financial economy is based on liberal philosophical principles and eliminating values and ethics it has provided the ground for major economic crises. This economic system has certain goals on which current financial science has been set. The domination of desires, empiricism, individualism and greed are among these principles. These principles have led to the construction of a financial system separated from the real sector in which, we cannot Islamize it with superficial changes. Analyzing the current financial system, with a critical approach, this paper studies the existing approaches in discovering the economic system of Islam. As a result, the completion of the discovering method of Shahid Sadr was chosen as the best approach as a system-building method in discovering the financial system of Islam. This method starts from the basics and leads to the goals within the framework of jurisprudential criteria (acceptable level) and moral (desirable level). To discover the financial system of Islam, one must first discover its general and specific criteria, then, by conceptual development and up-to-date interpretation of those criteria as the framework of the Islamic financial system, one can provide the ground for responding to the needs of the real sector. Of course, using the human rational experiences and techniques is not an obstacle as long as it does not contradict Islamic standards.
خلاصه ماشینی:
پيشفرض اين نوشتار، برخلاف ديدگاه انفعالي حاکم بر نظام مالي اسلامي معمول، اين است که نهتنها نظام مالي اسلامي مستقل از نظام مالي متعارف وجود دارد، بلکه نظام مالي متعارف و بهتبع آن علم اقتصاد مالي، الگوها، ابزارها و سياستهاي آن، برآمده از مباني روششناسي نظام اقتصادي ليبرال بوده و در تعارض با اسلام بوده و قابليت اسلاميسازي را ندارد؛ و مشکل اساسي ديدگاه حاکم بر نظام مالي اسلامي، ضعف در مباني، بخصوص روششناسي آن است.
روش نظاممند، در اصل توسعه روش شهيد صدر بوده است كه با كشف ضوابط عام و خاص حاكم بر نظام مالي درصدد تأمين نيازهاي حقيقي بخش واقعي اقتصاد است كه در دو سطح مقبول و مطلوب از فقه و اخلاق بهدست ميآيد.
جالبتر اينکه تشابه اين امور در اهداف و نتايج با ابزارها و نهادهاي اقتصادي رايج، نهتنها موجب اعتراض و بياعتمادي مجامع علمي و عرف گرديده، بلكه حتي در مواردي موجب دلسردي از دستيابي به نظام مالي مستقل اسلامي و طعن و انكار معاندان شده است.
براساس اين روش، طراحي نظام اعتباري اسلامي از مباني آغاز ميشود و به اهداف در چارچوب ضوابط فقهي و اخلاقي منتهي ميگردد.
در روش نظامساز، طراحي نظام مالي اسلام از مباني شروع ميشود و به اهداف در چارچوب ضوابط فقهي و اخلاقي منتهي ميگردد.
Shiller, Robert J, 2000, Irrational exuberance, Princeton University Press Princeton, United States of America, New Jersey.