چکیده:
گستردگی و مصرفی بودن پایه مالیاتی، پایین بودن هزینه شناسایی و وصول و انتقال بار مالیاتی به مصرف­کننده نهایی در اقتصاد از ویژگی­های مالیات بر ارزش افزوده است که اجرای کامل آن باعث افزایش کارایی وصول مالیات بر ارزش افزوده می­شود. قانون مالیات بر ارزش افزوده با تمام مزیت­هایی که می­تواند در زمینه شفاف­سازی فعالیت­های اقتصادی، گسترش پایه مالیاتی و تشویق سرمایه­گذاری و تولید داشته باشد، با چالش­هایی در حوزه اجرایی مواجه بوده است. بر این اساس، در این تحقیق به تحلیل عملکرد، کارایی وصول و چالش­های اجرایی قانون مالیات بر ارزش افزوده در دوره اجرای آزمایشی در ایران پرداخته می­شود. عملکرد درآمدی مالیات بر ارزش افزوده بیانگر این است که از اجرای آن تا پایان سال 1395، کل ارقام مالیات بر ارزش افزوده و عوارض برابر 167 هزار میلیارد تومان بوده است. پایه بالقوه مالیات بر ارزش افزوده نیز با استفاده از روش مکنزی (1991) و جدول داده- ستانده، 404 هزار میلیارد تومان برآورد شده است. همچنین، نتایج بیانگر این است که نرخ استاندارد، معافیت­ها، آستانه مالیاتی، شیوه اجرا و قوانین مالیاتی بر عملکرد و کارایی وصول مالیات بر ارزش افزوده اثرگذار بوده است. در نهایت، کارایی وصول مالیات بر ارزش افزوده به روش مصرف، با لحاظ کردن معافیت­ها و تعدیلات لازم در قانون مالیات بر ارزش افزوده 55 درصد محاسبه شده­است.
The widespread and consumable nature of the tax base, the low cost of identifying, collecting and transferring tax burden to the final consumers in the economy are the properties of the Value Added Tax, whose full implementation will increase the efficiency of the collection. The Value Added Tax Law with all its benefits includes economic transparency, tax base expansion, investment and production encouragement has faced challenges in the field of implementation. Accordingly in this paper we analyze the performance, efficiency of collection and implementation challenges of the Value Added Tax law during its experimental period in Iran. The VAT revenue Performance indicates that from its implementation until the end of 2016, the total value added tax revenue and tariffs were equal to 167 trillion Tomans. Using the Mc Kenzie method (1991) and input-output table, the potential tax base for the value added tax is estimated at 404 trillion tomans. Also, the results indicate that standard rates, exemptions, tax thresholds, procedures, and tax laws have affected the performance and efficiency of VAT collection. Finally, the efficiency of collecting value added tax in the consumption method, with the inclusion of exemptions and adjustments required in the Value Added Tax law is calculated at 55%.
خلاصه ماشینی:
تصویب قانون مالیات بر ارزش افزوده در ایران در سال ١٣٨٧ و اجرای آزمایشی آن در راستای اصلاح نظام مالیاتی و گسترش پایه مالیاتی بوده است ، که نقش مهمی در شفاف سازی فعالیت های اقتصادی داشته است ؛ اما برخی احکام مبهم قانون ، اجرای ناصحیح آن ، نبود بسترهای لازم برای اجرای کامل آن و عدم اطلاع کامل مؤدیان از این قانون و یا تفسیر پذیر بودن برخی احکام و امکان سلیقه ای اجرا شدن آن ، برخی مشکلاتی اجرایی را به همراه داشته است .
کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که بر اساس شرایط مراحل اول و دوم ثبت نام ، مشمول اجرای نظام مالیات بر ارزش افزوده نشده اند و در سال های ١٣٨٧یا ١٣٨٨، مجموع فروش مرحله سوم کالاها و ارائه خدمات آن ها سه میلیارد ریال و بالاتر بوده است ، را مشمول مرحله سوم ١٣٨٩/١/١ ثبت نام و اجرای قانون قرار داده است .
The Base of the Value Added Tax (BVAT) تمام کالاهای مصرفی و سرمایه ای مشمول مالیات هستند و پایه مالیات بر ارزش افزوده برابر است با: (به تصویرصفحه مراجعه شود) که در آن GDP تولید ناخالص داخلی، C مخارج مصرفی، I مخارج سرمایه گذاری، G مخارج دولت ، X صادرات و M واردات کالاها و خدمات در زمان t است .
در این تحقیق ، ابتد به تحلیل عملکرد مالیات بر ارزش افزوده در دوره اجرای آزمایشی پرداخته ، سپس با استفاده از روش مکنزی (١٩٩١) و جدول داده - ستانده ، کارایی وصول مالیات بر ارزش افزوده را با استفاده از روش مصرفی و با لحاظ کردن معافیت ها و تعدیلات لازم در پایه مالیاتی محاسبه کرده است .