چکیده:
یکی از عوامل تعیین کننده توسعه هر کشور، منابع انسانی آن است. بنابراین بهرهبرداری کامل از منابع انسانی هر کشور باید به عنوان یکی از هدفهای راهبردی توسعه در نظر گرفته شود. شناخت نیروی کار در مقاطع مختلف زمانی، پایهای برای تعیین روند جاری و تغییرات حاصله در بازار کار و وضعیت اشتغال است. هدف اصلی این پژوهش، سنجش تاثیر تحولات ساختار سنی و جنسی جمعیت بر عرضه نیروی انسانی و وضع فعالیت اقتصادی در ایران در فاصله سالهای 1345 تا 1390 میباشد. منابع و مآخذ دادههای مورد استفاده در بررسی، نتایج تفصیلی سرشماریهای عمومی نفوس و مسکن مرکز آمار ایران در فاصله سالهای1390- 1345، و برآوردهای دفتر بینالمللی کار در فاصله سالهای 1990 تا 2020 است.
برای سنجش و دستیابی به مدل ساختاری (مدل معیار) از تکنیک غیرمستقیم استانداردسازی نرخ فعالیت اقتصادی بر اساس ساختار سنی و جنسی جمعیت کشور بهره گرفته و مقایسهای نیز با جهان و کشورهای مبنا صورت پذیرفته است. تغییرات درصد جمعیت فعال از نظر اقتصادی ایران بر مبنای ساختار جنسی (استاندارد شده) سال 1390 در سالهای 85- 1345 نشان میدهد، این شاخص در سالهای 1345 تا 1375 تغییرات نسبتا محسوسی را در بین دو جنس نشان میدهد. در بین مردان درصد جمعیت فعال از نظر اقتصادی در سال 1345 از0/77 درصد به 8/65 درصد و در سال 1355 نیز از 8/70 درصد به 6/64 درصد کاهش یافته و در مقابل در سال 1375 افزایش معناداری داشته و در سال 1385 کاهش بطئی را نشان میدهد. در بین زنان نیز از ادامه همان روند قبلی تبعیت کرده و تنها در سال 1365 تغییر چشمگیری در بین دو جنس مشاهده نمیشود. نتایج نشان میدهد که الگوی سنی فعالیت اقتصادی جمعیت مردان ایران نزدیک به کشورهای ژاپن، استرالیا و ترکیه میباشد. یکنواخت بودن توزیع سنی درگروههای میانی 30 تا 40 سالگی از مهمترین ویزگیهای این الگو است. از دیگر خصوصیات ساختار سنی جمعیت کشورهای مبنا، وجود بالانس نسبی در توزیع سهم گروههای سنی فعال در این کشورها است.