چکیده:
در این مطالعه، پنج سری از تصاویر سنسورهای لندست ازجمله MSS، TM، ETM + و OLI در فواصل زمانی نابرابر در دورهی 42 ساله بین سالهای 1973 تا 2015 به منظور بررسی تغییرات فضایی و زمانی پوستههای نمکی در پلایای سبزوار واقع در ایران مرکزی، موردبررسی قرار گرفت. تصاویر ماهوارهای لندست و مدل رقومی ارتفاعی SRTMتهیه و مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفتند. نتایج با استفاده از مشاهدات میدانی و 8 نقطهی کنترل زمینی و آزمایش کانیشناسی پراش اشعهی ایکس مورد ارزیابی مجدد قرار گرفت. بر اساس تفاوت اختلاف بین بازتاب گروههای طیفی قابلمشاهده و مادون قرمز نزدیک (NIR)، یک روش قابلاطمینان به نام شاخص اختلاف استانداردشدهی نمک NDSI به منظور تمایز پوستههای نمکی در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که پوستههای نمک در طول دورهی 42 ساله بین 15٪ تا 35٪ در تغییر بودهاند و این تغییرات بر مورفولوژی پلایا تأثیرگذار بوده است. بخشهای غربی و جنوبی پلایا، بیشترین گسترش سطوح نمکی را در تمام تصاویر نشان داده است. آنالیز کانیشناسی پراش اشعهی ایکس نیز در این مناطق نشان از غالب بودن کانی هالیت دارد که خود حاکی از فرآیند رو به افزایش تبخیر و کاهش آبهای زیرزمینی در منطقهی موردمطالعه در سالهای اخیر است. درنهایت، رابطهی معنادار مثبت بین گسترش پوستههای نمک و میانگین دما در ماههای مرداد طی پنج دورهی متوالی (R = 0.624) برآورد شد. این نتیجه بیانگر گسترش پوستههای نمکی در دماهای بسیار بالا در طی زمان در منطقهی موردمطالعه است.
In this study, five sequences of Landsat sensors including MSS, TM, ETM+ and OLI at unequal intervals spanning 42 years between 1973 and 2015, were analyzed to investigate the spatial and temporal variation of salt crusts in Sbzevar playa, central Iran. Landsat satellite imageries and ASTER digital elevation model were prepared, and spatial-temporal analyses were carried out in ENVI and GIS. Furthermore, results were evaluated using field observations and ground sampling. Based on reflectance differences between the visible and near-infrared (NIR) bands Normalized Differential Salinity Index (NDSI) was considered to discriminate the salt crusts. The results revealed that the salt crusts were relatively varied over a 42-year time window between 15% to 35%. The western and southern parts of playa had the most distribution of salt crusts on all imageries. The main mineral of ground samples in these parts of playa was halite indicating dominant evaporate process. Finally, a positive, meaningful relationship between salt crust’s expansion and mean temperature on August months was estimated during five temporal sequences (R=0.624). This result indicated that salt crusts could be expanded on very hot temperatures in the study area.
خلاصه ماشینی:
هدف از انجام این تحقیق ، تعیین تغییرات فضایی-زمانی پوسته های نمکی پلایای سبزوار در یک دوره ی ٤٣ ساله با استفاده از تصاویر ماهواره ای لندست و مدل ارتفاعی رقومی SRTM و بررسی علل این تغییرات در گذر زمان توسط اقلیم منطقه است .
این پلایا به عنوان منطقه ی موردمطالعه در شرق حوضه ی کویر بزرگ با مساحت حدود ٢٦٤٨ کیلومترمربع و بین عرض جغرافیایی '٢٥°٣٦-'٥٥°٣٥ 1- Playa 2- Remote sensing (RS) 3- sensor 4- Landsat 5- USGS شمالی و طول جغرافیایی '٤٥°٥٧-'١٥°٥٦ شرقی واقع شده است (شکل ١؛ a).
پوسته های نمکی و رسوبات شور دارای انعکاس بالا در محدوده ی طیفی قابل مشاهده با آلبدو بالا هستند که میتواند با شاخص روشنایی تصاویر هم مرتبط باشد(١٥٧ :٢٠٠٩ ,Elnagger and Noller)؛ به عنوان مثال ، هالیت خالص ٨ شفاف است و ترکیب شیمیایی و ساختار آن باعث جذب باندهای مادون قرمز قابل مشاهده و نزدیک میشود( Metternicht ٢٥٧٤ :٢٠٠٣ ,and Zinck).
بر این اساس ، شوری رسوبات طی پنج دوره ی زمانی ٤٢ ساله تغییر یافته است و مناطق پوسته ی نمک در کلاس های NDSI برای تصاویر ماهواره ای سال های ١٩٧٣، ١٩٨٧، ٢٠٠٠، ٢٠٠٩ و ٢٠١٥ برابر با ٣٢,٨، ٢٣,٣، ٢٨,٢، ٣٤,٨ و ١٤,٧ درصد از کل پلایا محاسبه و در جدول ٣ نمایش داده شده اند.