چکیده:
یکی از مفاهیم مرتبط با «خود» که در حال حاضر، مورد توجه روانشناسان و بهخصوص قلمرو شخصیت قرار گرفته، مفهوم خودفریبی است. در متون اسلامی از خودفریبی با واژههای مختلفی سخن به میان آمده که قابلیت توصیف و تبیین روانشناختی را داراست. این پژوهش، با هدف شناسایی مفهوم خودفریبی در روانشناسی و منابع اسلامی و تعیین مولفهها و مقولههای سازه خودفریبی انجام شد. یافتههای روانشناختی از طریق بررسی و تبیین منابع مختلف روانشناسی جمعآوری و مورد تحلیل قرار گرفت. مولفهها و مقولههای سازه خودفریبی در منابع اسلامی نیز به روش تحلیل محتوا از واژگان تسویل، خداع و غش گردآوری و سپس دستهبندی، تلفیق و تجزیهوتحلیل شد. یافتهها نشان داد که مفهوم جامع سازه خودفریبی نوعی نقص شناختی در فرد بوده که موجب پنهان شدن حقیقت، ادراک اشتباه، تمایلات انحرافی و یا رفتاری میشود که حاصل آن، درست پنداری نادرست است. همچنین سازه مذکور مشتمل بر پنج مولفه اصلی جهلورزی، تمایل به خوشایندها، انحراف فردی، خودبینی و پنهانکاری و 30 مقوله میباشد.
One of the concepts related to \"self\" that is currently considered by psychologists, especially in the realm of personality, is the concept of self-deception.
In Islamic texts, self-deception is mentioned with different words that have the ability to describe and explain psychologically. The aim of this study was to identify the concept of self-deception in psychology and Islamic sources and to determine the components and categories of the structure of self-deception. Psychological findings were collected and analyzed by reviewing and explaining various psychologicalsources.
The components and categories of the structure of self-deception in Islamic sources were also collected by the method of content analysis from the words al_Tasvil(insinuation),al_Khida(duplicity) and al_qash(fraud) and then categorized, combined and analyzed.
The findings showed that the comprehensive concept of self-deception is a kind of cognitive defect in the individual that hides the truth, misunderstanding, deviant tendencies or behavior that results in incorrect misconceptions.
The structure also includes the five main components of ignorance, the desire for pleasures, personal deviation, selfishness and secrecy, and 30 categories.
خلاصه ماشینی:
مفهومشناسی خودفریبی از دیدگاه اسلام و روانشناسی The concept of self-deception from the perspective of Islam and psychology ✍رامین عزتطلب مقدم / کارشناسیارشد روانشناسی مثبتگرا، مؤسسه اخلاق و تربیت، قم، ایران.
در این پژوهش، از روش تحلیل محتوا برای بررسی، توصیف، دستهبندی، مقایسه و تجزیهوتحلیل مفاهیم محتوای آشکار پیامهای موجود در متون دینی مرتبط با موضوع به کار گرفته شده است (شریعتمداری، 1388، ص77) که در آن اطلاعات لازم در خصوص موضوعات و ریز موضوعات پژوهش از طریق مطالعه و بررسی کتابها، مقالات، پایاننامهها و سایر آثار مکتوب و نیز تأمل و کنکاش در دادههای گردآمده و انجام برخی عملیات پژوهشی از قبیل شرح، تفسیر، تحلیل و ارائه الگو انجام میپذیرد (فرامرز قراملکی، 1383، ص34).
در ادبیات فلسفى غرب، تعبیر SELF DECEPTION مورد تحلیل قرار گرفته و بحثهای فراوانى در خصوص آن شده است، اما با این حال روشها و دیدگاهها درباره آن بسیار متنوع است.
خودفریبی در لغت با بررسی معانی لغوی مفهوم Self deception میتوان به این نتیجه رسید که لغتشناسان بیشتر به جنبه شناختی و رفتاری این مفهوم توجه نمودهاند و آن را یک پدیده شناختی رفتاری قلمداد میکنند.
البته در میان سه مفهوم ذکر شده بیانگر خودفریبی در منابع اسلامی، ظاهراً بیشترین پژوهشها به تسویل مرتبط است و محققان زیادی در مورد این مفهوم، به بیان دیدگاههای خود پرداختهاند.
اما یکی از معانی واژه خداع، پنهانکاری است که لغتشناسان در معنای لغوی self deception آن را جزء معانی مهم خودفریبی قلمداد میکنند.
von Hippel, William, Trivers, Robert (2011), The evolution and psychology of self-deception, behavioral and brain sciences, 34, p.