چکیده:
یکی از مهمترین مسائل شهری، رشد بیش از حدِ آنها در قالب کلانشهرهاست. البته این رشد فزاینده در اغلب موارد میتواند با آثار و پیامدهای زیستمحیطی، اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی- سیاسیِ بسیاری همراه باشد. از این رو، یکی از رویکردهای بسیار مؤثر برای مقابله با این مسأله، «مدیریت رشد شهری» است. «مدیریت رشد شهری» به عنوان یک راهبرد عملی در طی چند دهه گذشته کوشیده است از طریق برخی رویکردها، سیاستها و برنامهها، فرایند رشد کلانشهرها را در مسیری پایدارتر و هوشمندانهتر هدایت کند. یکی از مدلهای بسیار مهم و کاربردی در برآورد کمّیِ وضعیت رشد شهری، مدل «شاخص رشد هوشمندانه»(SGI) است که از تکنیکهای گوناگونی، از جمله تکنیک «چهار دی»(4D)، استفاده میکند. با عطف به چنین پیشینه نظری و تکنیکی، این مقاله، کلانشهر تهران را بر پایه برخی شاخصهای رشد هوشمندانه و در چارچوب رویکرد مدیریت رشد شهری، مورد تحلیل و بررسی قرار داده است. نتایج بدستآمده در این مقاله نشان میدهد که مداخله مثبت در وضعیت «تراکم»، «تنوع»، «طراحی» و «دسترسی» در فصل مشترک کاربری زمین- حمل و نقل میتواند اثر معناداری بر مسافت طیشده وسایل نقلیه داشته و در نتیجه سبب کاهش در میزان جابجاییها و کنترل رشد در منطقه کلانشهری تهران شود.
One of the most important issues in the cities is their overgrowth into metropolises. Of course, this increasing growth can often be associated with many environmental, socio-cultural, and economic-political effects and consequences. Hence, one of the most effective approaches to deal with this issue would be "urban growth management". Over the past few decades, Urban Growth Management (UGM) as a practical strategy has tried through some approaches, policies, and plans to guide the metropolitan growth process in a more sustainable and smart direction. One of the most important and practical models in quantitative estimation of urban growth conditions has been the "Smart Growth Index" (SGI) which has used a variety of techniques, including the "4D" technique. With reference to such a theoretical and technical background, this article has analyzed the metropolis of Tehran based on some smart growth indexes and in the framework of the urban growth management approach. The results obtained in this article have shown that a positive intervention in the condition of density, diversity, design, and accessibility in land use-transportation interactions can have a significant effect on the vehicle miles traveled (VMT), and thus reduce the mobilities and controlling urban growth in Tehran mega-polis region.
خلاصه ماشینی:
با توجه به موارد پیشگفته (که بردارها و بنیانهای مدیریت رشد شهری را شکل میدهند)، میتوان چنین گفت که بخش عمدهای از مسائلی که امروزه کلانشهر تهران از نظر «فضایی و مکانی» با آن روبروست، در حوزه «مدیریت رشد شهری» جای میگیرد؛ ضمن آنکه بروز و ظهور آنها نیز تا حد زیادی ريشه در آن پارادایم حاکم بر «مديريت رشد شهري» داشته که در طی چند دهه اخیر بر این شهر حکمفرما بوده است.
بر این اساس، هدف اصلی این پژوهش، نخست، مروری تحلیلی بر پیشینه، رویکردها و سیاستهای موجود در مدیریت رشد شهری؛ بررسی توصیفیِ وضع موجود کلانشهر تهران بر پایه ابعاد و شاخصهای مدیریت رشد شهری (تا آنجا که دادهها و اطلاعات امکان چنین بررسی را به پژوهشگر داده است)؛ و در پایان، استفاده از مدل «شاخص رشد هوشمندانه» بهعنوان یکی از مدلهای کارآمد در تبیین روابط علّی بین کاربری زمین و حملونقل و پیشبینی اثرات «تراکم»، «تنوع»، «طراحی» و «دسترسی» بر میزان جابجایی و کنترل رشد شهر تهران در یک بازه زمانی مشخص است.
Smart Growth Index Panel Data کاربست تکنیک چهار دی (4D) در برآورد مسافت طیشده وسیله نقلیه (VMT) بر پایه شاخص رشد هوشمندانه (SGI) در نمونه کلانشهر تهران در میان مجموعه مدلهایی که میتوان از آنها برای تبیین روابط علت-معلولی بین عوامل و متغیرهای اثرگذار بر رشد شهری استفاده کرد، مدل «شاخص رشد هوشمندانه» از جایگاه و اهمیت ویژهای برخوردار است.