چکیده:
منطقه قرهباغ از زیرمجموعههای امنیتی منطقه قفقاز جنوبی است که از دیرباز محل مناقشه میان دو دولت «جمهوری آذربایجان» و «جمهوری ارمنستان» بوده است. مناقشاتی که از ابتدا حالت خشونتآمیز به خود گرفته و آخرین مورد آن را میتوان در جنگ میان دو کشور از 27 سپتامبر 2020 میلادی مشاهده کرد. مجاورت جغرافیایی آن با مرزهای شمال غرب ایران، میراث تاریخی مشترک، وجود قومیتها و نژادهای یکسان، تلاش کشورهای قدرتمند برای کسب نفوذ در این منطقه، سبب گشته تا ملاحظات امنیتی آن برای جمهوری اسلامی ایران در مقایسه با دیگر کشورها از اهمیت بیشتری برخوردار باشد. لذا هدف پژوهش حاضر پاسخ به این سوال است که «منابع تنش و تهدیدات مناقشه قرهباغ برای امنیت مرزی جمهوری اسلامی ایران کداماند؟». روش تحقیق توصیفی-تحلیلی، است. با مروری بر منابع مهمترین عوامل تنش و تهدید در این منطقه، تبیین گردید. یافتههای تحقیق نشان میدهد که حضور تروریستهای سوری در مرزهای شمال غرب ایران؛ حضور اطلاعاتی، امنیتی و نظامی رژیم صهیونیستی در جدار مرزی شمال غرب ایران؛ تشدید تنشهای نظامی در مرزهای شمال غرب و عدم احترام به مرزهای بینالمللی؛ و تشدید حرکتهای تجزیهطلبانه بهعنوان مهمترین تهدیدات امنیت مرزی جمهوری اسلامی ایران در رابطه با مناقشه میباشد.
The Nagorno-Karabakh region is one of the security subdivisions of
the South Caucasus region, which has long been a point of contention
between the two governments of the Republic of Azerbaijan and the
Republic of Armenia. Conflicts that have been violent from the
beginning and the latest case can be seen in the war between the two
countries from September 27, 2020. Its geographical proximity to the
northwestern borders of Iran, common historical heritage, the
existence of identical ethnicities and races, the efforts of powerful
countries to gain influence in this region, has made its security
considerations more important for the Islamic Republic of Iran than
other countries. Therefore, the purpose of this study is to answer the
following question: "What are the sources of tension and threats of
Nagorno-Karabakh conflict for the border security of the Islamic
Republic of Iran?" The research method is descriptive-analytical. The
most important factors of tension and threat in this region were
explained by reviewing the sources. Research findings show that the
presence of Syrian terrorists on the northwestern border of Iran; Israeli
intelligence, security and military presence in the northwestern border
wall of Iran; escalating military tensions on northwestern borders and
disrespect for international borders; and the intensification of
separatist movements are the most important threats to the border
security of the Islamic Republic of Iran in relation to the conflict.
خلاصه ماشینی:
جمهوري اسلامي ايران ، آذربايجان ، ارمنستان ، مناقشه قره باغ ، امنيت مرزي مقدمه فروپاشي «اتحاد جماهير شـوروي» در سـال ١٩٩١ مـيلادي نـه تنها باعـث از بـين رفـتن نظـام دوقطبي شد، بلکه زمينه را براي استقلال و ظهور تعداد قابل توجهي از دولت هاي نوبنيـاد در منطقه «آسياي مرکزي» و «قفقاز» پديد آورد که به دلايل گوناگوني نظير: تمايزهاي فـراوان قومي، فقدان مشروعيت و نامشخص بودن مرزها، و مانند آن ، به محلي بـراي ظهـور و بـروز مناقشات و بحران هاي مختلف تبديل شد.
مطلبـي و همکـاران (١٣٩٥) مناقشه قره باغ را به عنوان يکي از موانع مديريت بهينه مرزهاي جمهـوري اسـلامي و جمهوري آذربايجان معرفي نموده اسـت ؛ بـدين ترتيـب کـه ايـن مناقشـه گذشـته از گسـيل داشتن سيل آوارگان جنگي و تحريک احساسات قوميتي ، خطر مداخله قدرت هاي ديگر - آمريکا و نـاتو- را در کنـار مرزهـاي ايـران بـه وجـود مـي آورد.
کـرم زادي و خوانسـاريفرد (١٣٩٦) در پژوهشـي سياسـت ميانجيگرايانـه ايـران در مناقشـه قره باغ را موجد نگراني در ميان گروه هايي از مردم جمهـوري آذربايجـان تلقـي نمـوده کـه گرايش به ترکيه و غرب را در باکو تشديد کـرده اسـت و ايـن عامـل را بـه همـراه عـواملي ديگر سبب قرار گرفتن محور آمريکـا-رژيـم صهيونيسـتي -ترکيـه در مقابـل محـور ايـران - ارمنستان -روسيه دانسته اند.
(2020: 4 ٣) تشديد تنش هاي نظامي در مرزهاي شمال غرب و عدم احترام به مرزهاي بين المللي نزديکي جغرافيايي منطقه قره باغ به عنوان سـرزمين مـورد مناقشـه ميـان دو کشـور جمهـوري آذربايجان و جمهوري ارمنستان به مرزهاي جمهوري اسلامي ايران سبب شـده اسـت تـا در جنگ ميان اين کشور، مناطق مرزي ايران از اين ناآراميها در امان نباشند.