چکیده:
هنر-صنعت فلزکاری شهر موصل، یکی از مهمترین مکاتب فلزکاری در دوره اسلامی و بهویژه در قرن ششم و قرن هفتم هجری و در زمان فرمانروایی خاندان آلزنگی و بهطور خاص، بدرالدین لولو مهمترین حکمران این خاندان بود. هنرمندان و صنعتگران موصلی در این دوره توانستند با بهرهگیری و تاثیرپذیری از فنون ساخت و تزئین آثار فلزی که از تمدنهای گذشته و همجوار نظیر تمدن ساسانی و تمدنهای همعصر، بهویژه تمدن درخشان سلجوقی و مکتب فلزکاری خراسان شده بود، بهترین آثار را با به-کارگیری خلاقیت و نوآوری در ساخت و تزئین با هویت بومی، فرهنگ و آداب موصل تولید کنند. از انواع تولیدات مشهور موصل میتوان به آبریزهای ساخت این مکتب اشاره داشت که یکی از عمدهترین تولیدات در عرصه ساخت ظروف فلزی بوده است. آبریز شجاعبن منعه موصلی، یکی از برجستهترین آبریزهای مکتب فلزکاری موصل است که به لحاظ فنشناختی و زیباشناختی و ارزشهای جامعهشناختی و مردمشناختی، میتواند منبع خوبی برای شناسایی جامعه و طبقه مردم موصل قرن هفتم هجری باشد. این آبریز با پیشرفتهترین فن ریختهگری ساخته و با کیفیترین شیوه تزئین یعنی ترصیعکاری با نقره، آراسته شده است. روایتهای نقشپردازی شده از نوع موضوعات رایج آن روزگار جامعه موصل (طبقه اشراف و فرودست) است. موضوعات کندهکاریشده بر بدنه آبریز عبارت است از: ورزش (کشتی)، موسیقی، رقص، شکار، نبرد و آرایش کردن میباشد. این مقاله از نوع بنیادین و روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات هم کتابخانهای است.
خلاصه ماشینی:
تحلیلی بر ابعاد زیباشناختی آبریز شجاعبن مُنعه موصلی محمد افروغ 1 تاریخ دریافت: 29/03/1400 تاریخ پذیرش: 18/04/1400 کد مقاله: 46465 چکـیده هنر-صنعت فلزکاری شهر موصل، یکی از مهمترین مکاتب فلزکاری در دوره اسلامی و بهویژه در قرن ششم و قرن هفتم هجری و در زمان فرمانروایی خاندان آلزنگی و بهطور خاص، بدرالدین لؤلؤ مهمترین حکمران این خاندان بود.
هنرمندان و صنعتگران موصلی در این دوره توانستند با بهرهگیری و تأثیرپذیری از فنون ساخت و تزئین آثار فلزی که از تمدنهای گذشته و همجوار نظیر تمدن ساسانی و تمدنهاي همعصر، بهویژه تمدن درخشان سلجوقی و مکتب فلزکاری خراسان شده بود، بهترین آثار را با به-کارگیری خلاقیت و نوآوری در ساخت و تزئین با هویت بومی، فرهنگ و آداب موصل تولید کنند.
آبریز شجاع ابن منعه موصلی که به مشربه بلاکاز نیز معروف است، یکی از برجستهترین محصولات و مصنوعات فلزی ساخت مکتب موصل است که نشان دهنده قدرت هنرمندانه و مهارت فلزکار موصلی در نقشپردازی و پرداخت مفاهیم زیباشناختی در قالب کندهکاری و ترصیعکاری موضوعات جامعه موصل بهویژه در قرن ششم و هفتم است.
فلزکاری موصل، هنر شاخصی است که از طریق پیوند و بهکارگیری فنون، حجم، سبک و شیوه ساخت و تزئین آثار فلزی در ایران(فلزکاری ساسانی و خراسان عصر سلجوقی) - که خود نیز بهنوعی جزئی از آن و تحت نفوذ آن بود - ، توانست به مکتبی شاخص و صاحب تشخصی منحصربه فرد و متمایز از سایر مکاتب فلزکاری همعصر و حتا پیش از خود تبدیل شود و بر کانونهای فلزکاری سایر جغرافیای جهان اسلام همچون مناطق پیرامون موصل شامل جنوب آناتولی(دیاربکر، سرت، سنجار)، (شام، مصر، شمالآفریقا، اندلس) و غرب(ونیز، سیسیل) تأثیر بسزایی بگذارد.