چکیده:
در تاریخ ادب پارسی، قرن چهارم و پنجم هجری، به دوران شکوفایی و اوج پیدایش حماسههای ملی مشهور است. شعر حماسی همواره بیانگر شرایط سیاسی و اجتماعی جوامع بوده است و به واسطهی نبردها و مبارزات قهرمانان و اخلاق حاکم بر زندگی پهلوانان یک سرزمین شیوه زندگی و سلوک رفتاری جوامع آشکار میگردد. اما در این میان شعر غنایی پیش از شعر حماسی وجود داشته است. این نکته در میان آثار ادبی ملتهای دیگر نیز بارز است. بنابراین آثار حماسی همواره در بردارندهی افکار و اشعار غنایی نیز بوده اند. در ماندگارترین اثر حماسی جهان، شاهنامه، نیز در داستانهای زال و رودابه، تهمینه و رستم، سودابه و سیاوش و بیژن و منیژه ناب ترین کلام و دل انگیزترین تصاویر عاشقانه را در مییابیم که همواره داستان از رابطهای عاشقانه آغاز میشود و عشق منشا پیدایش حماسهای شور انگیزی میگردد. در همین دوران حماسه سرایان دیگری به پیروی از استاد طوس داستانهای ایران باستان را به رشتهی نظم کشیدند. یکی از این حماسهها که در اواخر قرن پنجم و اوایل قرن ششم سروده شده است و از نظر موضوع و زبان اهمیتی خاص دارد، بهمن نامه یا اخبار بهمن است. در این منظومه همانند منظومههای حماسی چهار داستان عاشقانه بیان میگردد که سه داستان مربوط به بهمن پسر اسفندیار است و یک داستان به عشق آذر برزین مهر پسر فرامرز اشاره دارد. این مقاله به بررسی عشق و مقایسهی داستانهای عاشقانهی شاهنامه فردوسی و بهمن نامهی ایرانشاه بن ابی الخیر میپردازد و در این میان به ویژگیهای عشق و عاشق و معشوق در این آثار اشاره خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
در ماندگارترین اثر حماسی جهان، شاهنامه، نیز در داستانهای زال و رودابه، تهمینه و رستم، سودابه و سیاوش و بیژن و منیژه ناب ترین کلام و دل انگیزترین تصاویر عاشقانه را در مییابیم که همواره داستان از رابطهای عاشقانه آغاز میشود و عشق منشا پیدایش حماسهای شور انگیزی میگردد.
به هر روی داستانهای عاشقانه در منظومههای حماسی باعث تنوع و عمق بخشیدن به آثار میشوند و خواننده پهلوان را تنها فردی جنگجو نمی بیند بلکه میداند که او نیز به سان دیگر انسانها سرشار از احساس است و عشق را تجربه میکند.
در منظومهی بهمن نامه نیز چنانچه بیان شد، همای دختر نصر حارث در بازی سنتی چوگان مهارت خاص دارد و شاعر اینگونه به پیروی از دیگر شاعران به ذکر و احیای این بازی باستانی پرداخته است.
(دهخدا، ذیل لغت اژدها) در بهمن نامه نیز مانند دیگر منظومههای حماسی به نبرد با اژدها در داستان مهر آذر برزین با دختر بوراسب اشاره شده است.
عشق بهمن به همای و آذر برزین مهر به دختر بوراسب تنها به دلیل زیبایی و جنگاوری این دختران است.
داستان عاشقانه دیگر شاهنامه عشق و ازدواج رستم و تهمینه است که باعث به دنیا آمدن سهراب میشود و با تولد سهراب بزرگترین تراژدی شاهنامه، سلسله حوادث حماسی جدیدی پدید میگردد.
شخصیت برتر دیگر بهمن نامه، آذر برزین مهر پسر فرامرزاست که تنها داستان ازدواج او با دختر بوراسب در بهمن نامه بیان شده است.