چکیده:
چکیدهبر اساس آیه هفتم سوره حشر قسمتی از خمس غنائم به ذویالقربی تعلق دارد. فارغ از اینکه همه بنیهاشم مصداق ذیالقربی بدانیم یا برخی از آنان را، شناختن بنیهاشم و مصادیق آن ضروری است. در نظر مشهور علمای شیعه، بنیهاشم فقط به کسانی صدق میکند که از طرف پدر به هاشم منتسب باشند؛ اگرچه سید مرتضی و صاحب حدائق انتساب از طرف مادر را نیز کافی میدانند. از دیدگاه مذاهب اسلامی بنیهاشم شامل پنج بطن است: آل علی7، آل عقیل، آل جعفر، آل عباس و آل حارث؛ اما بین فقها و صاحب نظران مذاهب اسلامی اختلافات جزئی وجود دارد. شافعیها وگروهی از امامیه و حنابله، بنیمطلب را با بنیهاشم مساوی میدانند؛ اما عدهای از مالکیها فرزندان غالب بنفهر را از آل پیامبر قلمداد میکنند و گروهی از حنفیها هم فقط آل پیامبر9 را مصداق بنیهاشم میدانند.
وفقا للایه السابعه من سوره الحشر المبارکه، فان خمس الغنايم یعود الی ذوی القربی. هنا یعد التعرف علی بنی هاشم امرا ضروریا بغض النظر عن اعتبار جمیع افراد بنی هاشم من ذوی القربی او حصر ذلک بجزء منهم. المشهور بین علماء الشیعه هو ان بنی هاشم هم فقط من ینتسبون الی هاشم من جهه الاب؛ رغم ذلک یری السید مرتضی وصاحب الحدايق ان النسب من جهه الام یکفی ایضا. وحسب رویه المذاهب الاسلامی یشمل فخذ بنی هاشم خمسه بطون هی: ال علی(علیه السلام)، ال عقیل، ال جعفر، ال العباس و ال الحارث؛ مع ذلک هناک اختلافات بسیطه بین الفقهاء والمفکرین الاسلامیین فی هذا المجال. ویری الشافعیون وجزء من الامامیه والحنابله دخول بنی عبد المطلب مع بنی هاشم؛ بینما یری قسم من المالکیه ان ابناء غالب بن فهر هم من ال الرسول (ص)، وتری مجموعه من الحنفیه ان ال الرسول هم مصداق ال هاشم.
خلاصه ماشینی:
در نظر مشهور علمای شیعه، بنیهاشم فقط به کسانی صدق میکند که از طرف پدر به هاشم منتسب باشند؛ اگرچه سید مرتضی و صاحب حدائق انتساب از طرف مادر را نیز کافی میدانند.
مفهوم و مصداق بنیهاشم از نگاه امامیه خمس حق ثابتی از اموال است که خدا برای خود، پیامبر، ذیالقربی و سه طایفه دیگر، یعنی ایتام و مساکین و ابنسبیل از خویشاوندان نسبی و رحمی 1 پیامبر و امام معصوم، قرار داده است.
الف) الحاق بنیمطلب به بنیهاشم برخی مراد از ذیالقربی را کسانی از بنیهاشم و بنیمطلب میدانند که پیامبر صلیاللهعلیهوآله سهمی از خمس برای آنان قرار داده است؛ طبق حدیث جبیر بنمطعم فرقی بین بنیهاشم و بنیمطلب نیست.
مضمون روایتی که شیخ طوسی برای اثبات ادعای خود به آن استناد کرده این است که نبی اکرم9 در جریان تقسیم سهم ذیالقربی، علاوه بر بنیهاشم به بنیمطلب نیز سهم داد.
5 بنابراین، اگر مبنا فقط انتساب به هاشم باشد، مطلب از دایره هاشمی خارج میشود؛ ولی اگر مبنا را نحو تقسیم سهم ذویالقربی بدانیم، بنیمطلب نیز داخل خاندان بنیهاشم میشود.
شافعی برای اثبات مدعای خود استدلال کرده که چون رسول اکرم9 بنیمطلب را با بنیهاشم در سهم ذویالقربی شریک قرار داده و به احدی دیگر از قبایل قریش از این سهم نداده است، میتوان دریافت که آل پیامبر منحصر در این دو گروه است.
3 صاحب کتاب العقیده فی اهلبیت، بین الافراط وتفریط، ضمن بیان حقوق مالی اهلبیت، تحت عنوان مراد آل فی الزکاة (برای بیان عدم تعلق زکات به آنها)، بنیمطلب را جزء بنیهاشم اما بنیابیلهب را از این دایره خارج میداند: علما در تعیین مصادیق آن اختلاف دارند.