چکیده:
اسلام به عنوان شریعت جاوید، مدعی پاسخگویی به تمام نیازهای فکری و علمی، بهخصوص ارائه پاسخ حقوقی به موضوعاتی است که به صورت نوپدید و به اقتضای پیشرفت بشر و زندگی او رخ مینماید. بدون شک پاسخگویی به این نیازهای نوپدید به پیشبینی نظامی پویا وابسته است که خود را متناسب با نیازهای بشر بهروز میکند. این نظام، در اصطلاح حقوق اسلامی، «اجتهاد» نامیده شده است. به طور طبیعی کوشش مجتهدان متعدد نتایجی متفاوت در اختیار آنان مینهد و اختلاف فتوا را پیش میآورد. این اختلاف فتاوا در طول تاریخ، باعث به وجود آمدن علمی با نام فقه الخلاف یا فقه تطبیقی شد که هرچند دارای فراز و فرود بسیاری بوده، تا کنون نه در شیعه و نه در اهل سنت، به صورت نظاممند، ادواری برای آن تدوین نشده است. پژوهش حاضر کوشیده تا با کاویدن تاریخ فقه تطبیقی، فراز و فرود تاریخ فقه مقارن را به تصویر کشد. این پژوهش ضمن ارائه پیشنهادی برای تدوین ادوار برای فقه مقارن اهل سنت، تطورات تاریخی فقه مقارن و عوامل وجود خلاف را توضیح داده، پیشگامان آن را شناسانده و به نقش این فقه در رفع تعارضات اشاره کرده است.
یعتبر الاسلام شریعه خالده، مما یستدعی القدره علی تغطیه الاحتیاجات الفکریه والعلمیه وبصوره خاصه طرح اجوبه حقوقیه للمواضیع المستحدثه ووفقا لما یتطلبه تطور البشر والحیاه البشریه. وتعتمد تغطیه هذه الاحتیاجات الجدیده والمستحدثه علی بناء نظام حی یطور نفسه مع تطور احتیاجات البشر. یطلق علی هذا النظام فی القانون الاسلامی اسم "الاجتهاد". ومن الطبیعی ان تودی جهود المجتهدین المختلفین الی توصلهم الی نتايج مختلفه وبالتالی الی اختلاف فی الفتوی. وادی اختلاف الفتاوی علی مدی التاریخ الی ظهور علم الخلاف او ما یعرف بالفقه المقارن، وعلی الرغم من ان هذا الفقه شهد الکثیر من التحولات الا انه لم یقسم حتی الان الی مراحل منظمه لا فی الفقه الشیعی ولا فی الفقه السنی. وتسعی هذه الدراسه الی تحلیل تاریخ الفقه المقارن وتسلیط الضوء علی تحولات تاریخ هذا الفقه. وتقترح هذه الدراسه تقسیم الفقه المقارن عند اهل السنه الی مراحل، وتشرح التطورات التاریخیه فی الفقه المقارن وعوامل حصول الخلاف فی الفتوی، وتحدد رواد هذا العلم ودور علم الخلاف فی معالجه الخلافات الفقهیه.
خلاصه ماشینی:
دورهسازی فقه تطبیقی در میان مذاهب اهل سنت محمد معینیفر 1 * [تاریخ دریافت: 10/08/1399؛ تاریخ پذیرش: 17/11/1399] چکیده اسلام به عنوان شریعت جاوید، مدعی پاسخگویی به تمام نیازهای فکری و علمی، بهخصوص ارائه پاسخ حقوقی به موضوعاتی است که به صورت نوپدید و به اقتضای پیشرفت بشر و زندگی او رخ مینماید.
این اختلاف فتاوا در طول تاریخ، باعث به وجود آمدن علمی با نام فقه الخلاف یا فقه تطبیقی شد که هرچند دارای فراز و فرود بسیاری بوده، تا کنون نه در شیعه و نه در اهل سنت، به صورت نظاممند، ادواری برای آن تدوین نشده است.
این پژوهش بر آن است كه تاریخچه فقه مقارن را قدری عمیقتر واکاود؛ اما از آن جهت که اختلافات فقهی ارتباطی مستقیم با افتتاح باب اجتهاد دارند، 7 ابتدا نگاهی میافکنیم به زمان گشایش باب اجتهاد در اسلام.
در همین دوره بود که برخی از رسائل و کتب در باب اختلافات فقهی نگاشته شد که میتوان به کتاب اختلاف امام علی7 با ابنمسعود 5 اشاره کرد.
دارند، ممکن است در این تقسیم برخی ادوار تداخل داشته باشند؛ ولی چون تاریخ پیدایش علم خلاف متأخر از فقه است، زمان آن دو با هم کمی متفاوت میشود.
3 از ویژگیهای این دوره این است که تا پیش از این دوره اختلافاتی که بین صحابه یا تابعین بود، به صورت مکتوب درنیامده بودند و اگر هم نوشته شده بودند، به حساب نمیآمدند؛ اما در این دوره- که به اذعان برخی از اهل سنت، عصر ظهور نوابغ فقها 4 است- تدوین فقه و نوشتن اختلافات فقهی و همچنین تشکیل مذاهب فقهی صورت گرفت.