چکیده:
رابطه میان حقوق و تکالیف شهروندی و نسبتی که این دو با یکدیگر دارند، یکی از
مسائل مهم در عرصه دانش حقوق یعنی دانش تنظیم روابط میان آدمیان است. در این
زمینه نظریه پردازی های بسیار صورت گرفته است؛ برخی گفته اند این حق است که از
تکلیف ناشی می شود و برخی دیگر به عکس این باور تصریح کرده اند. دسته سومی که
تعدادشان بسیار بیشتر از این دو گروه است معتقدند نباید به رابطه حقوق و تکالیف
شهروندی اینگونه نگاه کرد بلکه باید گفت رابطه و نسبت میان حق و تکلیف شهروندی،
رابطه و نسبت ملازمه است به نحوی که باید به حقوق و تکالیف شهروندی به صورت
توامان نگریست. بر اساس ایده سوم، همواره میان حقوق و تکالیف شهروندی» نسبت
تلازم برقرار است. به صورت خلاصه گفته شده است به دنبال هر حقی تکلیفی است و هر
تکلیفی در مقابل حقی تعریف و تعیین می شود. این عقیده» هم در میان فقها و هم در بین
حقوقدانان» از طرفداران بسیاری بهره مند است. در نوشتار حاضر، پس از بررسی مفهوم
«حق» از منظر مفهوم «تکلیف»، نسبت تلازم میان آن دو را در حقوق شهروندی به بحث ررسی گذاشته ایم و بارزترین نمونه های اعتقاد به این نسبت را در فقه و حقوق مدرن
مورد اشاره قرار داده ایم.
خلاصه ماشینی:
از سوی دیگر نسبت دادن «حق » به هر نوع ادعا، ارزش یا اقتضائی سبب طولانی شدن فهرست حق ها میشود و این گستردن دامنه حق ها، امکان عملی ساختن ، حمایت و ترویج آن ها را کاهش داده و نه تنها مواردی از حق ها که در ثبوتشان ابهامی وجود ندارد و لازمه وجود و هستی انسانی است را لوث مینماید و موجبات بی اعتباری زبان حق ها را فراهم میآورد؛ بلکه نظریات حق که جلودار ایجاد و شکل گیری حق ها هستند را هم مغشوش و مشوش مینماید.
»٥ بر اساس نظریه ی اراده ، حق به معنای انتخاب تضمین شده است و بر 1Finnis, John, Natural Law and Natural Rights, 2nd Edited by Paul Craig, Oxford University Press, 2011, p.
این امر فقط مختص حق -ادعا نیست و در «مفاهیم حق -آزادی، حق -قدرت ، و حق -مصونیت نیز که لازمه ی آن ها، به ترتیب عدم ادعا، مسئولیت و ناتوانی دیگری است ، دارنده ی حق میتواند اراده دیگران را تحت تاثیر قرار دهد؛ چه اینکه در همه موارد فوق اراده آزاد ذیحق ، به تناسب رابطه 2 مورد نظر می تواند، اعمال اراده ی دیگران رامحدود و مقید کند.
» بدین ترتیب توجیهی که نظریه ی اراده از مفهوم حق ارائه میدهد مبتنی بر تکلیفی است که حق بر دیگران نسبت به احترام به اعمال قدرتی که صاحب حق ممکن است اختیار کند، به طور کلی و با 1Uvin, Peter, Human Rights and Development, Kumarian Press, 2004, p.