چکیده:
تاریخ به عنوان سرنوشت مشترک ملتها، از ابتدا توسط حاکمان و صاحبان قدرت نوشته
شده است. این تاریخ, بر محور سیاست، سیاستمداران، ارکان قدرت، زندگی بزرگان، هنر
و ادبیات درباری و هرآنچه به مرکز قدرت نزدیکتر و مرتبطتر بوده، شکل گرفته است.
توجه به تاریخ اجتماعی در معنای گسترده آن، نتیجه توسعه دموکراسی و تغییر نگرش به
گذشته و اهمیتدادن به نقش و جایگاه مردم در آن بوده است. اوج این نگرش در غرب،
سهیمکردن مردم در تولید و بازکاوی تاریخ خود بوده است. مشارکت مردم در تدوین
تاریخ خود بخشی از حقوق شهروندی، فراتر از دموکراسی در معنا و مفهوم سیاسی آن و
از مظاهر بارز دموکراسی فرهنگی است. در این میان؛ تاریخ شفاهی به عنوان ساز و کار و
مکانیسمی علمی، این امکان را فراهم ساخته است تا نه تنها مردم جایگاه خود در تاریخ
را دریابند (تاریخمندی) بلکه در تدوین تاریخ معاصر و بازنمایی زوایای تاریک و مغفول
آن نیز دخالت کنند. مقاله حاضر بر آن است تا ضمن معرفی تاریخ شفاهی، راهکاری
علمی و عملی برای تحقق این حق مسلم برای مردم (شهری، روستایی، عشایری) در ابعاد
گوناگون سیاسی» اجتماعی» ء فرهنگی و اقتصادی ارائه نماید.
خلاصه ماشینی:
بدین ترتیب ، با استفاده از روش تاریخ شفاهی ، افراد بی سواد، انسان هایی که نمی توانستند تاریخشــان را با نوشــتن ثبت کنند اما آن را در حافظه و خاطرات فوق العاده دقیق حفظ کردنــد، پیران و کهنســالان فاقد آموزش ، به طور گســترده ای بــرای پژوهش تاریخی مورد اســتفاده مورخان قرار گرفته اند و بخش های تــازه ای از حوزه تاریخی ، به ویژه در تاریخ اجتماعی ، به روی مطالعه مورخ باز شــده اســت .
در واقع شکسته شدن شــالوده ها و مرکزیت زدایی ها، فراهم آورنده آزادی در نقل ، روایت یا حتی تفسیر گذشته است و در این صورت ، تمامی افراد جامعه ، فرصتی برای آمدن به صحنه های تاریخ را خواهند یافت .
حداقل تاریخ شفاهی زمینه ء بسیار مستعدی است که در یک آموزش عمومی ، مردم از همه طبقات را اینطور مطلع می کند که می توانند در یافتن گذشته خود مشارکت داشته باشند و آن را به صحنه تاریخ بیاورند (٨٧ :١٩٩٨ ,Sangဧer(.
راهکار با عنایت به تعاریف ارائه شــده و ماهیت تاریخ شــفاهی ، از این مکانیسم علمی (اجرای مصاحبه فعال )، می توان برای اســتحصال اطلاعات و داده های تاریخی گروهها، اقشار و طبقات گوناگون جامعه ، با نگرش به زوایای مختلف تاریخ اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی و حتی سیاسی اقدام کرد.
مکانیسم و رویکرد جدید «تاریخ شفاهی » (مصاحبه فعال تاریخی )، این امکان را برای مردم فراهم ساخته تا با حداقل امکانات ، به روایت گذشته خویش (تجارب و رویدادها) بپردازند و نقشی مهم در تولید علم تاریخ و دست یابی به حقوق شهروندی خویش (آموزش ) ایفا کنند.