چکیده:
تحلیل گفتمان انتقادی، رویکردی علمی و میانرشتهای است که ریشه در زبانشناسی انتقادی دارد و هدف اصلی آن، بررسی کاربرد زبان در جامعه و سیاست است. تحلیل گفتمان انتقادی از طریق سبکشناسی، نقد ادبی و مطالعات تحلیل متون با ادبیات - بهعنوان متونی ارتباطی - سروکار دارد. سه مسئلة زبان، ایدئولوژی و قدرت، از مفاهیم بنیادی در این رویکرد بهشمار میروند. گفتمانشناسان سعی دارند با توصیف و تحلیل ساختهای زبانی متون و فعّال کردن متن در بافت غیرزبانی آن، به کشف معنا و مهمتر از آن، ایدئولوژی پنهان در متن بپردازند. سه شعر نیمایی از مجموعة آخر شاهنامه، سرودة مهدی اخوان ثالث، در این مقاله بررسی شده است. پرسش اساسی این پژوهش، چگونگی استفاده اخوان از انواع امکانات زبانی در مفصلبندی گفتمانی است که به آن باور دارد. روش تحلیل این اشعار براساس الگوی سهبُعدی نورمن فرکلاف، زبانشناس اجتماعی است که تحلیل گفتمان انتقادی را با افزودن سطوح تفسیر و تبیین، از سطح توصیف فراتر برده است. براساس این الگو مشخّص میشود که اخوان ثالث با بهرهگیری آگاهانه از امکانات سازههای زبانی، شامل آواها، واژگان و ساختار نحوی متن، به مفصلبندی لایههای گوناگون گفتمانی و ایدئولوژیک خویش پرداخته است. مشروعیتزدایی از گفتمان قدرتهای مسلّط، برجستهسازی کاستیهای گفتمان موجود و ناامیدی از تغییر شرایط نابسامان به وضعیتی مطلوب و سامانیافته، عناصر گفتمانساز شعر اخوان ثالث در این مجموعه است.
Examining the collection " The akhar e Shahnameh " by Mehdi Akhavan Sales from the perspective of critical discourse analysis Abstract: "Critical discourse analysis" is a scientific and interdisciplinary approach that is rooted in critical linguistics and its main purpose is to study the use of language in society and politics. Critical discourse analysis deals with literature as communication texts through stylistics, literary criticism, and text analysis studies. Three issues of "language, ideology and power" are fundamental concepts in this approach. Discourse scholars try to discover the meaning - and more importantly - the ideology hidden in the text by describing and analyzing the linguistic structures of the texts and activating the text in its non-linguistic context. Three Nimai poems from the collection " The akhar e Shahnameh " composed by Mehdi Akhavan Sales have been studied in this article. The main question of this research is how the Akhavan Sales uses various linguistic possibilities in articulating the discourse it believes in. The method of analysis of these poems is based on the three-dimensional model of "Norman Fairclough", a social linguist who has exceeded the analysis of critical discourse by adding levels of interpretation and explanation, beyond the level of description. Based on this model, it is clear that the Akhavan Sales has articulated its various discourse and ideological layers by consciously using the possibilities of linguistic structures, including sounds, words and syntactic structure of the text. De-legitimizing the discourse of the dominant powers, highlighting the shortcomings of the existing discourse and despairing of changing the chaotic situation to a desirable and organized situation are the discourse-building elements of the Akhavan Sales poetry in this collection. Keywords: Critical Discourse Analysis, Fairclough, Mehdi Akhavan Sales, Language, Ideology, " The akhar e Shahnameh ".
خلاصه ماشینی:
مقدمه تحليل گفتمان انتقادي، شکل کامل تري در دانش تحليل گفتمان است که به بررسي ظاهري عناصر زبان شناسي اکتفا نمي کند؛ بلکه به عنوان يک دانش ميان رشته اي عمل کرده ، با بهره گيري از شاخه هاي متنوع علوم انساني و دانش هايي چون فلسفه ، علوم سياسي، جامعه شناسي ، زبان شناسي، مردم شناسي و مهم تر از همه ، نقد ادبي، به تحليل انواع متون ميپردازد.
به طور خلاصه مي توان گفت تحليل گفتمان انتقادي، به تجزيه و تحليل «زبان » در انواع متون و گفتارها ميپردازد تا از اين طريق به آشکارسازي روابط قدرت ، جهان بيني و ايدئولوژي متن بينجامد و سرانجام ارتباط آن را با بافت اجتماعي که در بستر آن شکل گرفته است ، بررسي مي کند.
از ديدگاه فرکلاف ، توصيف اين ويژگيهاي صوري متن در تفسير رابطۀ متن و تعامل و سپس در مرحلۀ تبيين تعامل و بافت اجتماعي، ضرورت دارد و در القاي معناشناختي متن مؤثر است ؛ زيرا چنان که گفته شد، زبان به شيوه هاي مختلف حامل ايدئولوژي است و چينش زباني و دستوري واژگان ، لحن و آهنگ ، پيام خاصي را ازسوي کاربر زبان به مخاطب فردي يا عمومي منتقل ميکند.
توصيف واژگان شعر ميراث رويکرد اخوان در شعر «ميراث »، رويکردي مخالفت جويانه با اوضاع سياسي – اجتماعي روزگار خويش است ؛ بنابراين از واژگاني استفاده ميکند که مخالفت خويش را با ارزش هاي مسلط بر جامعه نشان دهد.