چکیده:
سلطان احمد اُویس از سلاطین هنرمند و شاعر آل جلایر است که به سه زبان عربی، فارسی و ترکی شعر میسرود. متأسّفانه در داخل ایران نسخهای از دیوان اشعار سلطان احمد جلایر وجود ندارد. امّا در خارج از ایران بنابر نوشتههای کتب تاریخی، ادبی و هنری چنین برمیآید که دو نسخه از دیوان اشعار سلطان احمد جلایر موجود است. نسخه اوّل در کتابخانۀ ایاصوفیه ترکیه و نسخه دوم - که اساس کار در این پژوهش است - در نگارخانۀ فریر با شمارۀ f 1932 نگهداری میشود و بیشتر اشعار آن شامل غزلیّات احمد بن اُویس است؛ سلطان احمد اگرچه در قالبهای دیگر شعری طبعآزمایی کرده، شاعری غزلسرا بوده و تعداد غزلهای او از سایر قالبها بیشتر است. این شاعر 622 غزل دارد که مجموع ابیات آن به 4385 بیت میرسد. وی غزل را به شیوۀ شاعران قرن هشتم سروده که از لحاظ وزن و مضمون، متنوّع و درونمایۀ آن عشق و عرفان است. وی در غزلهای خود مضامین متنوّعی از جمله: مضامین عارفانه، عاشقانه، انتقادی و ... را بهکار گرفته؛ امّا نکتۀ قابل توجّه این است که در غزلیّات عرفانی همانند اکثر عارفان به اصول و اندیشههایی معتقد است که بخشی از آنها را در انعکاس واژگان صوفیانۀ او میبینیم.
Sultan Ahmad-e Oweis is one of the sultans of the artist and poet of Al-Jalayer, who writes poetry in three languages: Arabic, Persian and Turkish. Unfortunately, inside Iran, there is no copy of Sultan Ahmad Jalayri's poetry court, and only interested in the jongs in which there are poems from him. But outside of Iran, according to historical, literary, and artistic writings, there are two versions of the court of Sultan Ahmad Jalaier.The first copy is in the ayasufiya Library of Turkey and the second version - which is the basis of the work in this study - is kept in the Farir Gallery with number f1932 And most of his poems include the sonnets of Ahmad ibn oweis; Sultan Ahmad, although he has been refined in other forms of poetry, is a poet of the lyric and his lyrics are more numerous than the others.He wrote the sonnets in the style of eighth-century poets in terms of their weight and content, their variety and the content of their love and mysticism. Ahmad-e Jalaieri has been used in many fine and artistic poetry and his divine poetry industries have been used occasionally.
خلاصه ماشینی:
نسخه اوّل در کتابخانۀ ایاصوفیه ترکیه و نسخه دوم - که اساس کار در ایـن پـژوهش اسـت - در نگارخانۀ فریر با شمارۀ ١٩٣٢ f نگهداری میشـود و بیشـتر اشـعار آن شـامل غزلیـات احمد بن اُویس است ؛ سلطان احمد اگرچه در قالب های دیگـر شـعری طبـع آزمـایی کـرده ، شاعری غزل سرا بـوده و تعـداد غـزل هـای او از سـایر قالـب هـا بیشـتر اسـت .
از آن جا که هـیچ نسـخه ای از دیـوان اشعار سلطان احمد جلایری در ایران وجود ندارد و تنهـا در چنـد جُنـگ بـه ذکـر پراکنـده اشعارش پرداخته شده ، اساس کـار در ایـن پـژوهش دیـوان مصـوّر سـلطان احمـد جلایـر (٨١٣ _ ٧٨٤ هجری قمری) است که در نگارخانـۀ فریـر مـوزۀ اسمیتسـونین واشـنگتن بـه شمارۀ ١٩٣٢ f نگهداری میشود.
» (شفیعیکدکنی، ١٣٧٠: ٢٠٧) برای مثـال تشـبیه شـراب با آفتاب یا خورشید که در شعر احمدبن اویس آمده در شعر رودکی نیز آمده است : شب آخر زمان تیره است ساقی بادۀ روشن به صبح از مشرق سـاغر بـرآور آفتـاب دن (سلطان احمد، ٨٠٩ه : ٢٥٦) سحر ز خون دل شب بریختِ می در جام بـــرآور از افـــق ســـاغر آفتـــاب مـــدام (همان : ٨٧) رودکی: هم به خم اندر همیگدازد چونین تـا بـه گـه نوبهـار و نیمـۀ نیسـان آن گه اگر نیم شـب درش بگشـایی چشــمۀ خورشــید را ببینــی تابــان (رودکیسمرقندی، ١٣٩٣: ٢٥٦) میزان استفاده سلطان احمد اویس از آرایۀ تشبیه در غزل های او به تفکیـک انـواع تشـبیه در جدول زیر قابل مشاهده است : {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} همان گونه که در جدول بالا میبینیم ، بیشترین نوع تشبیه در غزلّیـات احمـد بـن اویـس مربوط به تشبیه فشرده و کمترین آن ، تشـبیه حـروف اسـت .