چکیده:
در این مقاله رویکردهای متفاوتِ دستور زایشی یعنی نظریههای گشتارگرا، واژگانگرا و حاکمیت و مرجعگزینی در نحوۀ شکلگیری و ساخت ترکیب فعلی و غیرفعلی در زبان فارسی بررسی میشوند. شواهد مطالعه، یافتهها نشان میدهد که نقش دستوریِ سازهها و گزارههای انتزاعی در رویکردهای گشتارگرا سازوکار کافی برای ساخت ترکیب ارائه نمیدهند و ناقض اصل بازیابی هستند. رویکردهای واژگانگرا نمیتوانند ترکیبهای دو موضوعی و ترکیبهایی که در ساخت آنها از موضوع بیرونی و فرایندهای نحوی استفاده شده است را تبیین کنند. چارچوب زیرمقولهای فعل در رویکرد افراطیِ نظریۀ حاکمیت و مرجعگزینی رعایت نمیشود، موضوع در مجاورت ستاک برگرفتۀ فعلی نیست و از اصل فرافکنی تخطی صورت میگیرد. همچنین، در این رویکرد برخلاف ماهیت اشتقاقیِ وند، نمود ترکیب برگرفته از وند تصریفیِ تحت حاکمیت گرۀ تصریف ملاحظه میشود. رویکرد اعتدالیِ حاکمیت و مرجعگزینی نیز قادر به توضیحِ حالتبخشیِ هستۀ فعلی به سازۀ غیرمجاور نیست. تحلیل دادههای واژههای مرکبِ فعلی و غیرفعلیِ زبان فارسی نشان داد که رویکرد تعاملیِ نحوی- صرفی برای توصیف و تبیینِ ترکیب کارآمدتر است.
bstract: This article studies compounding in different approaches of Generative Grammar, that is, transformational, lexicalist, and government and binding theories. The evidence includes 8579 synthetic and 3974 root compound nouns of contemporary Persian. Results show that grammatical functions and abstract predicates in transformational theories cannot provide suitable mechanisms to form compounds and they deviate from the recoverable principles. Lexicalist approaches cannot explain the compounds made by external and also two arguments. In a strong version of government and binding approaches regarding compounding, the subcategorization frame of a verb is not regarded, the argument is not immediately adjacent to the derived verb stem and the projection principle is also violated. Moreover, the aspect of a compound is derived from inflectional affix which is governed by the inflectional node. In the moderate model of this approach, the derived verb stem is not able to assign the case to a non- adjacent constituent. Data analysis of root and synthetic compound words in Persian proves that morphology- syntax interactional approach explains formation of compounding more efficiently.
خلاصه ماشینی:
ساخت واژه مرکب در زبان فارسی موسی غنچه پور١ دانشگاه فرهنگیان تاریخ دریافت :١٣٩٧/٠٦/٠٥ تاریخ پذیرش : 1399/01/30 چکیده در این مقاله رویکردهای متفاوت دستور زایشی یعنی نظریه های گشتارگرا، واژگان گرا و حاکمیت و مرجع گزینی در نحوۀ شکل گیری و ساخت ترکیب فعلی و غیرفعلی در زبان فارسی بررسی می شوند.
به رغم اینکه تحقیقات زیادی در مورد ترکیب در زبان فارسی انجام گرفته است (عاصی ، ١٣٧١؛ جلالیان چالشتری ، ١٣٨٨؛ خباز، ١٣٨٦؛ عاصی و بدخشان ، ١٣٨٩؛ طباطبایی ، ١٣٩١؛ امیرارجمندی و عاصی ، ١٣٩٢؛ سبزواری ، ١٣٩٢؛ غنچه پور، ١٣٩٤؛ غنچه پور، ١٣٩٧)، اما، تا جایی که نگارنده اطلاع دارد،هیچ کدام از آنها چگونگی شکل گیری ترکیب های فعلی و غیرفعلی را در چارچوب رویکردهای گشتارگرا٣، واژگان گرا٤ و حاکمیت و مرجع گزینی ٥نظریۀ دستور زایشی ازطریق داده های زبانی بررسی نکرده اند.
government and binding theory ٢-چارچوب نظری و پیشینۀ تحقیق در این نوشتار، ترکیب در زبان فارسی با توجه به سه رویکرد عمده در دستور زایشی ، یعنی نظریه های گشتارگرا، واژگان گرا و حاکمیت و مرجع گزینی ،مطالعه می شود.
cross-categorial theta-Grid percolation convention آنها مورد بررسی قرار می گیرند، داده های ترکیب های فعلی و غیرفعلی برگرفته از رساله های دکتری غنچه پور (١٣٩٢)و خباز (١٣٨٥)هستند که از فرهنگ بزرگ سخن انوری (١٣٨٦) استخراج شده است .
نمونه های زبان فارسی نشان می دهند که رویکرد صرف واژگان گرا نمی تواند ساخت ترکیب را تبیین کند زیرا در ساختار ترکیب های فعلی درج و گروه نحوی مشاهده می شود.
(1991)Morphological Theory:An Introduction to Word Structure in Generative Grammar,Oxford: Blackwell.