چکیده:
روایات تفسیری معصومین (ع) نقشی کلیدی در تبیین معارف قرآنی دارند.
در این میان، روایات تفسیری امام صادق(ع) به دلیل شرایط خاص زمانی
و موقعیّتی حضرت، از کثرت و نمود بیشتری برخوردار بوده است. همین
امر سبب شده است تا گونه شناسی روایات تفسیری امام صادق(ع) اهمیّت
بیشتری یابد. این پژوهش به گونه شناسی روایات تفسیری امام صادق(ع) در
سوره بقره با تکیه بر تفسیر احسن الحدیث به روش تحلیل و توصیف داد ه
اختصاص یافت ه است. در این مجموعه روایاتی منتخب از این سوره در هفت
حوزه، ارزیابی و تقسیم شد؛ روایات تفسیری با رویکرد تبیین مفهومی واژگان
و اصطلاحات، تبیین مصداقی واژگان و اصطلاحات، تبیین سبب و فضای
نزول آیات، روایاتی که امام در آن به شیوه تفسیر قرآن به قرآن ورود نموده،
روایات تخصیص عمومات آیات، روایات تبیین حکمت و یا علت حکم و
نیز روایات با رویکرد تاویلی که خود دارای سه زیر شاخه است: روایات بیانگر
مصداق، روایات بیانگر معنای باطنی آیات و نیز روایات جری و تطبیق. بخش
قابل توجّه ی از روایات تفسیری امام صادق(ع)، با رویکرد تاویلی بوده و
بالاترین بسامد را در میان سایر انواع و گونه های تفسیری منقول از امام (ع)
را دارا است که ضرورت مراجعه به اهل بیت(ع) را بیش از پیش آشکار می کند.
The interpretive narrations of the Infallibles (AS) play a key role
in explaining the Qur’anic teachings. In the meantime, the interpretive
narrations of Imam Sadegh (AS) have been more numerous
and prominent due to the special circumstances of the time
and situation of the Imam. This has caused the typology of Imam
Sadegh (AS) interpretive narrations to become more important.
This study is dedicated to the typology of Imam Sadegh (AS)
interpretive narrations in Surah Al-Baqarah, relying on the interpretation
of Ahsan al-Hadith by the method of data analysis and
description. In this collection, selected narrations of this surah
were evaluated and divided into seven areas; Interpretive narrations
with the approach of conceptual explanation of words and
terms, explanatory explanation of words and terms, explanation
of the cause and atmosphere of revelation of verses, narrations
in which the Imam entered the Qur’an through the method of interpreting
the Qur’an, narrations on the generality of verses, narrations
explaining wisdom or reason Also, the narrations with an
interpretive approach, which itself has three sub-branches: the
narrations expressing the example, the narrations expressing the
esoteric meaning of the verses, as well as the narrations of Jerry
and matching. A significant part of the interpretive narrations of
Imam Sadegh (AS) is with an interpretive approach and has the
highest frequency among other types and types of interpretations
narrated by Imam (AS), which necessitates referring to the
Ahl al-Bayt (AS) more than before. Reveals.
خلاصه ماشینی:
در این مجموعه روایاتی منتخب از این سوره در هفت حوزه، ارزیابی و تقسیم شد؛ روایات تفسیری با رویکرد تبیین مفهومی واژگان و اصطلاحات، تبیین مصداقی واژگان و اصطلاحات، تبیین سبب و فضای نزول آیات، روایاتی که امام در آن به شیوه تفسیر قرآن به قرآن ورود نموده، روایات تخصیص عمومات آیات، روایات تبیین حکمت و یا علت حکم و نیز روایات با رویکرد تأویلی که خود دارای سه زیر شاخه است: روایات بیانگر مصداق، روایات بیانگر معنای باطنی آیات و نیز روایات جری و تطبیق.
بـر این اساس، با مراجعه به اهلبیت(ع) و با توجّه به این پژوهش، با مراجعه به روش تفسیری امام صادق(ع) و روایات ایشان، علاوه بر دستیابی به تفسیر و تأویل درست از آیات قرآن، میتوان به مبانی و گونههای تفسیری ایشان پی برد؛ زیرا یکی از نقشهاي اساسی اهلبیت(ع) تبیین قرآن، تعلیم اسلوب و روش فهم قرآن بوده است (معرفت، 1419ق، 1: 469ـ 468).
امام صادق(ع) در این روایت، عبارت «وَ اللَّهُ يُضاعِفُ لِمَنْ يَشاءُ» را تبیین میکند که در واقع حجم زیادی از روایات تفسیری استدلال به خود آیه برای فهم آیه است و این نشاندهنده صحیح بودن روایاتی است که مستند نقل نشده و یا رجال آن ذکر نشدهاند.
از جمله آیاتی که حکمی را به صورت عام بیان کرده است، آیه 178بقره است که در مورد قصاص است؛ امّا این آیه از طریق روایتی از امام صادق(ع) به عدم قصاص مرد در مقابل کشتن زن تخصیص خورده است.