چکیده:
ولایت ابوینی، نمونهای مبسوط از ولایتهای تشریعی بهشمارمیآید که نهتنها در گستره عرفان اسلامی، از ارزشمندی خاصی برخوردار است؛ بلکه از نگرش حقوق و فقهی نیز، شایستگی و ضرورت ویژهای دارد. زیرساخت و شالودۀ مقولههای فقهی و حقوقیِ در پیوند با این مهم، برگرفته از آیات و روایات نقلشده از پیشوایان دین هستند و در کتابهای عرفانی، فقه شیعی و مذاهب اربعه، دارای پیشینه و دیرینهاند. یکی از خطیرترین دورههای حیات هر فرزند، دورۀ شیرخوارگی و فرآیند زمانی موجود تا 7 سالگی است که بنیانها و بنمایههای تربیت اجتماعی و اخلاقی او، برنهاد آن ساختهمیشوند. در بررسی پیش رو، به بحث و غور در آیهها و نقد روایات مربوط به این دوره پرداختهشدهاست. نتایج حاصل، دلالت بر آن دارند که بادرنظرگرفتن صلاحدید طفل، وابستگی و پیوستگی احساسی مابین مادر و فرزند و نیز بهجهت فریضهبودن امر حضانت، برتری و پیشینگی مادر در قضیه حضانت در دوران رضاع، مسئلهای واجب است. همچنین با مدّنظرقراردادن آیهها و وفاق روایتهای نقلشده، شفافیت سندها و مدرکهای دیگر، تا رسیدن فرزند به سال هفتم از زندگی خود، رجحان مادر باز هم در مسئلۀ حضانت، بدیهی است. پژوهش پیش رو، به شیوۀ توصیفی- تحلیلی است.
Parent's Province is one of the types of anatomical provinces that is important not only in Islamic mysticism, but also in legal and jurisprudential terms. The main legal and jurisprudential issue, stemming from numerous verses and traditions, are from the leaders of the religion and have a track record in mystical books, Shi'a jurisprudence and related religions. One of the most important periods in the life of any child is the age of consent, and up to the age of seven, upon which the foundations of his or her social and moral education are formed. In the present study, the verses and criticisms of traditions related to this period have been examined. The results of this study show that due to the expediency of the child, interest and emotional bond between the mother and also because of the duty of custody, the priority of the mother over custody of the child, it is necessary to do so. Also, given the verses and consensus of the narrations quoted, the authenticity of the documents and other reasons, up to the age of seven, the mother's preference for custody of the child was preferred. It is noteworthy that the present research has been done in a descriptive-analytical method.
خلاصه ماشینی:
با عنایت به مشترکات مابین عرفان اسلامی(در محدوده آیات و روایات نقلشده) و حقوق و فقه اسلامی و نیز، با مدّنظرداشتن این نکته که بسیاری از آیات و روایات نقلشده در کتب عرفانی و بهویژه فقهی، در باب اولویت ولایت ابوینی، در دوره رضاع و تا پایان هفت سالگی، منشأ و خاستگاه قوانین مدوّن هستند و گاه کشمکشهای فراوانی را میتوان درباب این حق تقدم مشاهدهکرد، مهمترین دغدغۀ پژوهش پیش رو، پاسخ به پرسشهای زیر بودهاست: برمبنای آیههای و روایتهای گزارششده، کدامیک از ابوین کودک در طلیعة حیات کودک، در مسئله نظریه، بر دیگری رجحان و اولویت دارد.
مقاله دیگر را میتوان، قلمروی ولایت قهری در امور صغار، اثر محمد مهدی مقدادی(فصلنامه فقه و حقوق خانواده، ش 31، 1382) نامبرد که نویسنده پس از تعریف ولایت قهری و اقسام ولایت پدر بر فرزند را موردبررسی قراردادهاست؛ اما در این میان، اثری که در آن، برپایه آیات و روایات موجود در کتب عرفانی و فقهی، به بررسی موردی، مبحث ولایت ابوین، بهویژه در اولویت ایشان در حضانت فرزند، پرداختهباشد، دیدهنشد.
نکته دیگری که جای درنگ دارد آن است که روایتهایی که از سزاواری و حقیّت مادر به حضانت طفل خود، حکایت دارند، شبیه به روایتی که از صحیحة ابن ایوب ذکرشد و از حیث سند، درست است؛ ولیکن، در مقام برابری با این نوع بازگفتها و نیز در جایگاه کشمکش با آنها این امکان وجوددارد که روایتهایی که ولایت بر حقانیت پدر را(مثل روایتهای داوود رقّی) به دوران بین دوسالگی و شیرخوارگی فرزند نسبت داد.