چکیده:
دولتهای خاورمیانه به ویژه نظامهای پادشاهی همواره با بحرانهای گوناگون نظیر مشروعیت روبرو بودهاند. بیثباتی داخلی و ناآرامیهای منطقهای از مظاهر این بحرانها بوده است و بحران کرونا به تعمیق این بحرانها در سطوح گوناگون میانجامد.(مسئله)؛ مقاله حاضر با رویکرد توصیفی-تحلیلی و با گردآوری دادهها از منابع کتابخانهای و اینترنتی (روش)، درصدد پاسخگویی به این پرسش است که بحران کرونا چگونه مناسبات قدرت و کیفیت حکمرانی را در نظامهای سیاسی خاورمیانه متحول نموده و پیامدهای احتمالی آن کدام است. به نظر میرسد بحرانهای پیشینی دولتهای خاورمیانه تحت تأثیر بحران جهانی کرونا در سطوح اقتصادی، سیاسی و اجتماعی تشدید شدهاند و در یک معنا بحران کرونا به تشدید محیط بحران کشورهای خاورمیانه انجامیده است.(فرضیه)؛ به منظور اثبات صحت فرضیه مذکور، مقاله جاری پس از پرداختن به بحرانهای هویت، مشروعیت، مشارکت، نفوذ و همگرایی در جهان اسلام، شرایط پیش و پس از کرونا را در این جوامع تشریح و تأثیر بحران کرونا را بر ساختارهای داخلی، مناسبات قدرت و تعاملات خارجی این کشورها بررسی میکند. یافتههای تحقیق حکایت از آن دارد که بحران کرونا در کنار سایر متغیرها احتمالا به تقویت اقتدارگرایی در نظامهای پادشاهی، گسترش گرایشات ناسیونالیستی، تعمیق شکاف دولت-ملت و افزایش شکاف دولتهای غنی و فقیر در خاورمیانه میانجامد (یافتهها).
Middle East states, especially monarchies, have always faced diverse crises including legitimacy. Domestic instability and regional unrests can be considered as the consequences of these crises, and Coronavirus pandemic will cause to deepen the crises sharply at various arenas (Problem Statement). The current article seeks to answer the question of how the Coronavirus crisis has changed power arrangements and nature of governance in Middle East political systems and what are its possible consequences. We have had a descriptive-analytical approach and utilized library and Internet sources to collect data (method). It seems that previous crises in Middle East countries have been intensified under the impact of global coronavirus crisis at economic, political and social levels and we can say briefly that coronavirus has led to intensify crisis environment in the Middle East (hypothesis). In order to prove the the hypothesis, the present article describes identity, legitimacy, political participation, penetration and convergence in the the pre- and post-corona era in these societies and examines the impact of the coronavirus crisis on internal structures, power relations and foreign interactions of these countries. Research findings reveal that Coronavirus crisis, among other factors, is likely to strengthen authoritarianism in monarchies, expand nationalist tendencies, deepen the nation-state divides, and widen the gap between rich and poor states in the Middle East (Results).
خلاصه ماشینی:
بررسی تأثیر کرونا بر محیط بحران در نظام های سیاسی جهان اسلام با تأکید بر منطقه خاورمیانه محمد امین حضرتی رازلیقی (نویسنده مسئول )۱ مهدی جاودانی مقدم ۲ سید مهدی صالحی خوانساری ۳ چکیده دولت های خاورمیانه به ویژه نظامهای پادشــاهی همواره با بحرانهای گوناگون نظیر مشروعیت روبــرو بوده اند.
نکته حائز اهمیت آن است که توان اقتصادی، سرعت واکنش ابتدایی در برابر این بحران و اعمال محدودیت های ســخت ، وســعت و جمعیت کشورها، کارآمدی و پویایی ســاختارهای اقتصادی-اجتماعی ، کیفیت اتخاذ تصمیمات قاطع و قدرت نظام سلامت این کشورها در برونرفت از این بحران اهمیت بسزایی دارد و کشورهای منطقه در دو سال اخیر با چالش جدی در ایجاد توازن میان عادیسازی مشاغل و وضع اقتصادی یا وضع محدودیت ها و حفظ جان مردم روبرو بوده اند )٢٠٢١,Abouzzohour(.
در کشــورهایی نظیر مصر، تونس ، مغرب و اردن که صنعت گردشگری ۱۰ درصد اشــتغال و حدود ۲۰ درصد تولید ناخالص ملی آنها را به خود اختصاص داده اســت ، شــیوع کرونا تأثیر منفی بر اقتصاد کشــورهای مذکور بر جای گذاشــته و بر فقر مطلق و فقر نسبی دامن زده و با توجه به روند آرام واکسیناســیون در اغلب کشورهای منطقه ، چشم انداز مثبتی از بازیابی درآمدهای گردشگری این کشورها حداقل در کوتاه مدت قابل تصور نیست )٢٠٢١,Alterman(.
بااین حال و به رغم تعمیق شکاف دولت -ملت تحت تأثیر کرونا، به نظر می رسد بحران کرونا تاکنون پادشــاهی های خودکامه عربی را با چالش حیاتی روبرو نساخته و حتی در کشورهایی نظیر عراق که با اعتراضات گسترده روبرو بوده اند، اعتراضات درنهایت به فروپاشی و تغییر نظام سیاسی نمی انجامد گرچه می تواند زمینه ساز ناآرامی های اجتماعی هرچند محدود در کشورهای منطقه شود )٢٠٢٠ ,.