چکیده:
ایالت فارس در اوایل اجرای قانون نظام اجباری، با برخی نواقص و عدم هماهنگی میان بخشهای کشوری و لشکری مواجه بود؛ مانند فقدان مشخصات مشمولان و عدم وحدت رویه میان دستگاههای اجرایی. از سوی دیگر، رضاشاه به منظور تمرکزگرایی و تشکیل ارتش نوین، بر اجرای این قانون تأکید داشت. بنابراین فرایند اجرای نظام اجباری با ابعادی از تناقض مواجه بود. این مقاله با رویکرد توصیفی- تحلیلی و بر پایۀ منابع اسنادی-کتابخانهای تدوین یافته است. سؤال اصلی مقاله این است که رضاشاه برای اجرای نظام اجباری در ایالت با چه چالشهایی مواجه بود؟ چه راهکارهایی برای رفع آن ها اندیشیده شد و نتیجۀ آن راهکارها چه بود؟ نتایج بررسی نشان میدهد که با وجود ناهماهنگی میان دوایر مختلف ایالت و نواقص تشکیلاتی در اجرای نظام اجباری، نشانی از ناامیدی در ارکان حکومتی دیده نشد. رضاشاه برای پایان بخشیدن به لجامگسیختگی سیاسی، جلوگیری از تکثّر قدرت، مقابله با مرکزگریزی متنفذان و برخورد با شرارت و ناامنی، از تمام ظرفیتهای نظامی و اداری بهره گرفت؛ که قانون نظام اجباری یکی از آن ظرفیتها بود. سماجت و پیگیری مسئولان به کاهش تدریجی نواقص و موانع در فارس منجر شد. در امتداد این حرکت، تشکیلاتی چون سجل احوال ایالتی هم نضج پیدا کرد. فقط از حیث اجتماعی برخی مردم به دلیل عدم پذیرش نظام اجباری، برای دوایر حکومتی اسباب دغدغه بودند.
At the beginning of the implementation of compulsory military service, Fars state faced some drawbacks and a lack of coordination among civil and martial units. Such as the lack of details of the participants and the lack of unity of procedure between executive organs. On the other hand,in order to centralize and perform the modern army, Reza Shah emphasized the implementation of this law. Therefore, compulsory military service faced some conflicts.This study is compiled based on a descriptive-analytic model and documentary- library resources. The main question of this article is about the challenges that Reza shah government had to encounter in order to execute a mandatory system ،and also about the solution to solve them, and finally the result of those approaches.The results show that despite the lack of coordination among the different parts of the state and formational drawbacks in performing compulsive military service, no relinquishment or disappointment was seen in governmental sectors. To stop this profligacy and prevent pluralism, and confront the center of influence of the influential, dealing with evil and insecurity. Reza Shah used all martial and administrative capacities. Compulsive military service was one of those capacities. The pertinacity of the authorities resulted in a gradual decrease in flaws and obstacles in Fars. As well as this, organizations such as state birth certificates also came into existence. Only socially speaking, some people created a challenge for the government offices as they did not accept the compulsive military service.
خلاصه ماشینی:
وزارت جنگ برای دستیابی بـه مشخـصات مشمولان ، در ٣٠ بهمن به اداره ایالتی فارس اعلام کرد اوراق لازمه و تمبر و مهر اداری سـجل احوال فارس صادر شده است و «با تأکیدات متوالیه از مرکز لازم است هرچـه زودتـر شـعبات سجل احوال در بلدیه و نظمیه تأسیس شود» (ساکما، ٩٧-٠٤٦٠٥٥-٢٩٣).
با توجه به سند بعدی ، اجرای قانون میان ایلات هم با همان حساسیت شهرها و روستاها در دستور کار قرار گرفت ؛ زیرا در تیر ١٣٠٦ امیر لشکر جنوب به اداره ایالتی اعلام کرد اوراق سجل احوال ایل خمسه که برای «ناصرخان سالار» رئیس ایل و دیگری بـرای ایل قشقایی است ، تهیه شود و برای ارکان فرستاده شود (سـاکما [فـارس ]، ٩-٠٠٣٠٤٣-٢٩٣- ٩٩).
با دقت در فهرست تعدادی از مشمولان سال ١٣٠٦ که در ادامه آمده ، مشخص می شـود مشمولان از هر صنف و طبقه ای بوده اند؛ مانند معلم ، مستخدم مالیـه ، پیلـه ور، تـاجر، مـلاک و غیره که به معنی یکسان بودن قانون برای همۀ طبقات اجتماعی ایالت بود: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (ساکما [فارس ]، ٣٩-٣٨-٣٧-٣٦-٠٠٣٠٤٣-٢٩٣-٩٩) ادارۀ ایالتی در ٢ مهر ١٣٠٦ به ارکان حرب لشکر جنوب اعلام کرد مواد نظام نامـۀ اجبـاری برای ایل قشقایی ارسال شده است ؛ بنابراین لازم است صورت جامعی از نقاطی که جزو حوزۀ وی است ، تهیه کنید و در اختیار اداره ایالتی قرار دهید تا امور نظام اجباری انجام شود (ساکما، ٦٤-٠٤٦٠٥٥-٢٩٣).
Zargar Alīasḡar (1993) History of Iranian-British Political relations during the reign of Reżā Šāh, Translated Kāve Bayāt, Tehrān: Moʻīn / ©2020 Alzahra University, Tehran, Iran.