چکیده:
آسیبشناسی اصلی در حوزۀ روششناسی اجتهاد فقهی و تقنینی این است که کلیدواژههای روششناسی، اجتهاد گروهی، جامعهپذیری دینی، بایستههای تقنین و صورت تفکر اجتماعی که در این نگارش مطرح است، به آسیبهای ذیل مبتلاست؛ یا مسکوت مانده، یا همۀ ابعاد را در برنمیگیرد و نیازمند تکمیل است، یا مناسبات معنایی آنها نظاممند نیست یا اینکه پایبندی به قاعدۀ التزام به شیء التزام به لوازم آن است، در تبیین کلیدواژهها فاقد حد نصاب است. این نگارش، با تقسیم روششناسی به روششناسی بنیادین و روششناسی کاربردی تأکید دارد که با رویکردی نوین به جامعهپذیری دینی و تبیینی نوین از مبانی انسانشناختی و جامعهشناختی اجتهاد و تقنین، تفکر اجتماعی از انحصار ماده و نتایج دقیق خارج شده و مزین به صورت نیز میشود. از ثمرات صورت تفکر اجتماعی این است که بایستههای تقنین به بایستههای نوین آراسته شده و اجتهاد گروهی با فعلیت یافتن واقعی به پویایی و غنای نوین دست مییابد. با این احیاگری روشمند است که فرایند تقنین، فرایندی منطبق بر بایستهها شده و قانون برآمده از آن از تنافیهای ساختاری و محتوایی پیراسته میشود. حفظ و تقویت جایگاه قوۀ مقننه و شورای نگهبان بهعنوان بخشی از نهاد تقنین در گرو رویکرد مذکور به اجتهاد است.
The main pathology in the field of methodology of jurisprudential and legislative ijtihad is that the keywords of methodology, group ijtihad, religious sociability, legislative requirements, and the face of social thinking that are presented in this writing suffer from the following harms: they are either left unsaid or do not cover all dimensions and need to be completed, or their semantic relations are not systematic or the rule of adherence to the object is adherence to its accessories and have no quorum in explaining the keywords. This writing, by dividing methodology into basic methodology and applied methodology, emphasizes that with a new approach to religious sociability and a new explanation of the anthropological and sociological foundations of ijtihad and legislation, social thinking is freed from the monopoly of matter and precise results and is also decorated on the face. One of the fruits of social thinking face is that the requirements of legislation are adorned with new requirements, and group ijtihad achieves new dynamism and richness with real actualization. With this systematic revival, the legislative process becomes a process in accordance with the requirements, and the resulting law becomes destitute from structural and substantive discrepancies. Maintaining and strengthening the position of the Legislature Power and the Guardian Council as part of the legislature depends on the above approach to ijtihad.
خلاصه ماشینی:
دکتري ، دانشکدة الهيات و معارف اسلامي ، دانشگاه ميبد، يزد، ايران (تاريخ دريافت : ١٣٩٨/٠٦/٠٧؛ تاريخ پذيرش : ١٣٩٨/٠٩/٠٣) چکيده آسيب شناسي اصلي در حوزة روش شناسي اجتهاد فقهي و تقنيني اين است که کليدواژه هـاي روش شناسـي ، اجتهـاد گروهـي ، جامعه پذيري ديني، بايسته هاي تقنين و صورت تفکر اجتماعي که در اين نگارش مطرح است ، به آسيب هاي ذيل مبتلاست ؛ يـا مسکوت مانده ، يا همۀ ابعاد را در برنمي گيرد و نيازمند تکميل است ، يا مناسبات معنايي آنها نظام مند نيست يا اينکه پايبندي بـه قاعدة التزام به شيء التزام به لوازم آن است ، در تبيين کليدواژه ها فاقد حد نصاب است .
اکنون اين پرسش مطرح است که اگر وجود مجموعه اي از افراد با شخصيت هاي واحد، بلکه وجود جامعه اي با شخصيت واحد، از پيش نيازهاي اجتهاد گروهي است ، جامعه پذيري ديني با چه روش و سازوکاري به تأمين اين پيش نياز مي پردازد؟ نظريۀ تشکيلات ولايي و صورت تفکر اجتماعي در اسلام که اولي بـه صـورت نهـادي جامعه و دومي به صورت انديشـه ورزي در جامعـۀ دينـي مـي پـردازد، از نظريـات ابـداعي انسان شناختي و جامعه شناختي رهبر انقلاب در تبيـين مـديريت تقنـين اسـت .
بررسـي ايـن رويکردهاي انتقادي بيانگر اين حقيقت است که فرايند جامعه پذيري ديني کـه بـه وحـدت شخصيت و در نتيجه به قانون واحد و جامعۀ منظم و پايدار منتهي مي شود، از بايسـته هـاي روشي اجتهاد است و فقدان آن به توليد و بازتوليد اختلافات مي انجامد و تـالي فاسـدهاي متعددي از جمله گسست ميان مردم و علماي دين را به بار مي آورد (خمينـي، ١٣٨٥: ٢٨٩).