چکیده:
خشت خام جزء نخستین عناصری بود که بشر، بدان دست یافت و با دست خود ساخت و در معماری بناهای مسکونی، نیایشی، کاربردی و حفاظتی خود مانند خانه، مسجد، حسینیه، برج، بارو، قلعه، یخدان (یخچال) و حتی بخش بالایی آبانبار به کاربرد. هنوز هم در برخی از جایهای ایران بهویژه مناطق خشک و بیابانی و کویری ایران از این مصالح در ساخت خانهها و دیوارها به کار میرود. یکی از سالمترین بناهای خشتی جهان، قلعۀ پیچدرپیچ و چنداشکوبۀ نارین قلعۀ میبد است که از پس سدههای تاریخ و باد و بارانها پابرجا مانده است. دیگر بنای خشتی و نامی جهان، ارگ بم بود که بدبختانه بخش بزرگ قلعه و ارگ آن در زلزلۀ شدید سال 1392 ش از میان رفت. این کتابنامه راهنمای خوبی برای دستیابی به کتابها و مقالاتی بوده که درزمینۀ خشت خام تدوینشده است؛ و در دو بخش کتاب (اعم از مستقل و یا بخشی) و مقاله تدوینشده است.
خلاصه ماشینی:
بر داربسـتي ، بر کنار ديوار سـتبري و يا در زير گنبدي که بوي مناجات مي دهد» و اين هنر يغما شـاعر خشـت مال نيشـابوري بوده که سطر اشعارش بوي خاک و خشت مي دهد: مي نويسم شعر با انگشت اندر خشت خام گر بهاي خامه و دفتر نشد امکان من **** هر که پرسيد ز يغما بگو: از مال جهان قالب خشتي و اشعاري و ديواني داشت **** از هنگامي که نخسـ ين مجمع جهاني براي حفاظت بناهاي خشـتي در آبان ١٣٥١ در شـهر يزد برگزار شـد و آنگاه از ١٦ تا ٢١ اسـفند ١٣٥٥ دومين همايش آن باز در يزد برگزار شـد، توجه مسـئولان و برنامه ريزان شـهرسـازي و معماري جهان بيش ازپيش به توانمندي هاي خشـت و بايسـتگي نگهداري بافت ها و بناهاي خشـتي جهان جلب شـد؛ و هرچند تاکنون نيز حرکاتي در برابر اين رويکرد به چشـم مي خورد و گاه به گاه ديده مي شـود بناهايي فاخر و ارزشـمند، مانند بقعۀ سـلطان رشـيد ميبدي براثر ندانم کاري به يک باره ويران مي شـود.
سروشيان ، جمشيد سروش : فرهنگ بهدينان ، به کوشش : منوچهر ستوده ، تهران : دانشگاه تهران ، چاپ دوم ، ١٣٥٦.
ـــــــــ : عقايد و رسوم عامۀ مردم خراسان ، تهران : بنياد فرهنگ ايران ، ١٣٤٦/ تهران : سروش ، چاپ دوم ، ١٣٦٣.
ــــــــــــــــــ : «موقعيت مسئلۀ مجموعه هاي معماري خشتي گلي ايران » هنر و معماري، س ٨، ش ٣٨ ــ ٣٧ (آذر و اسفند ٥٥): ٨٤ ـ ٧٩.