چکیده:
این جستار به بررسی نقش فرهنگی خواجه نصیرالدین طوسی در تعامل با
هلاکوخان مغول و عوامل دخیل در این تفاهم فرهنگی میپردازد. در این
تحقیق تبیین میشود که خواجه چگونه با درک صحیح از شاخصهها و
نمادهای فرهنگی قوم مغول» توانست در کارزار فرهنگی بر آنها غلبه کند و از
علاقة مغولها به نجوم که جزتی از فرهنگ آنها محسوب میشدء استفاده نماید
و با هوش فرهنگی بالای خود» به تقویت جریان کلام امامیه در جنبة معرفتی
و پایگاه شیعه در ساختار سیاسی حکومت هلاکوخان» مبادرت ورزد. با حضور
و حتی مغولان به اسلام گرایش پیدا کردند. با سقوط خلافت بغداد نیز - خواه
خواجه در آن موّثر بوده باشدء خواه نه - در واقع یکی از پشتوانههای کلام
اشعری از بین رفت و گروههای شیعه امامیه جان گرفتند.
the focus of this article is on the cultural role of khajeh nasir al-din al-tusi in his interaction with holakumgul. in this article, it is explained that if khajeh reached an agreement with holako, it was due to the correct attention and understanding of each other's cultural characteristics. the free-thinking approach of the mankukans during the holocaust led to the presence of iranians in government jobs. the desire of the mongol rulers for astronomy and the establishment of an observatory, the recognition of khajeh's scientific position, as well as khajeh's extensive cooperation with the mongol dynasty are in fact the text and result of this cultural understanding. as a muslim thinker, khajeh nasir was able to use cultural factors correctly in establishing constructive interaction with the mongol rulers, and by influencing the mongol rulers, he guaranteed the preservation and continuation of the intellectual life and philosophical tradition of iran. ending the dominance of anti-intellectual currents such as ash'ari theology in epistemological and political aspects and confronting religious currents supporting ash'ari theology and the prosperity of scientific-research institutes, paying attention to scientists who were in a state of despair have been among the effects of this cultural interaction. while the interaction of the rulers of iran and genghis khan was based on disregard for cultural symbols on both sides, and led to the vengeful invasion of genghis khan to iran and the destruction of scientific and cultural infrastructure.
خلاصه ماشینی:
در این تحقیق تبیین میشود که خواجه چگونه با درک صحیح از شاخصهها و نمادهای فرهنگی قوم مغول، توانست در کارزار فرهنگی بر آنها غلبه کند و از علاقة مغولها به نجوم که جزئی از فرهنگ آنها محسوب میشد، استفاده نماید و با هوش فرهنگی بالای خود، به تقویت جریان کلام امامیه در جنبة معرفتی و پایگاه شیعه در ساختار سیاسی حکومت هلاکوخان، مبادرت ورزد.
comتاریخ دریافت: 3/6/1400 تاریخ پذيرش: 5/10/1400 نوع مقاله: پژوهشي بیان مسئله هنگامیکه هلاکوخان مغول بعنوان نمایندة قومي بدوی و خشن و بیابانگرد با عقاید شمنی و خرافی (اشپولر، 1372: 174) به ایران حمله کرد و حاکمان قلعة میمون دز را شكست داد، خواجه نصیرالدین طوسی به اردوی هلاکو پیوست و جزو مشاوران او شد؛ درحاليكه خواجه انساني مسلمان و استادی ممتاز در علوم اسلامی و علم نجوم بود و جايگاه فرهنگی بسیار بالایی در تمدن اسلامی و مذهب شیعه داشت.
پرسشی که از مقایسة جايگاه فرهنگی هلاکو و خواجهنصیرالدین طوسی و تعامل این دو به ذهن خطور ميكند اینست که نقش فرهنگی خواجه در این تفاهم چيست؟ بمنظور روشنتر شدن ابعاد مسئله دو پرسش دیگر نیز بررسي ميشود: عوامل فرهنگی دخیل در تعامل بین خواجه و هلاکو چه بودهاند؟ تفاهم فرهنگی میان خواجه نصیرالدین طوسی و هولاکو چه نتايجي بدنبال داشته است؟ پیشینة پژوهش مقالاتی که در زمینة نقش خواجه در دورة مغول نگاشته شده بیشتر بر نتایج تعامل خواجه و مغولان در تمدن اسلامی و نهادهای علمی تأکید دارند.
همة مقالات فوق به نقش علمی خواجه در حفظ و گسترش میراث ایرانی ـ اسلامی پرداختهاند درحالیکه اين تحقیق چند گام قبل از آن را بررسی کرده و بر تعامل خواجه با مغولان و توجه به شاخصههای فرهنگی و نقش آنها در این توافق، متمرکز است.