چکیده:
هدف: گستردگی و پراکندگی مطالعات پیرامون هویت اجتماعی، ضرورت مروری نظاممنـد بر تحقیقات انجامشده را آشکار میکند. ارزیابی رویکرد مطالعات، روششناسی، یافتهها و نحوه سنجش هویت اجتماعی در آنهـا، گـام موثری برای ترسیم تصویری جامعتر از مطالعات صورتگرفته ایجاد میکند. ازاینرو، مطالعه حاضر باهدف دستهبندی مطالعات پراکنده پیرامون هویـت اجتماعی و راه گشایی برای تعریف و بررسی فراگیر و کاربردی آن، در پی پاسـخ به این سوال است کـه هویـت اجتماعی در مطالعات گذشته، بر اساس چه رویکردهایی مورد تعریـف و بررسی قرارگرفته اسـت؟ روش: با استفاده از روش فراترکیـب کیفی بر اساس راهبرد هفت مرحلهای ساندوسکی و بارسو، پس از بررسی و مقایسه مطالعات انجامشده پیرامون هویت اجتماعی و ارزیابی کیفی آنها به لحاظ رویکرد، روششناسی و نتایج، تحلیل کلی درباره آنها ارائهشده است. یافتههـا: این پژوهش ضمن دستیابی به سه مولفه «نگرش تقلیلگرایی هویت اجتماعی به هویت جمعی، جایگزینی با مولفههای هویت ملی و هویت اجتماعی» در مطالعات هویت اجتماعی، نشان داد که مطالعات سازمانیافته و منسجمی ناظر بر هویت اجتماعی با یک رویکرد علمی فراگیر و کاربردی انجام نشده است؛ به همین خاطر، در ابعاد نظری و روششناختی مطالعات، پراکندگی و چندگانگی قابلمشاهده است. نتیجه: مطالعات انجامشده پیرامون هویت اجتماعی تلقی یکسانی از مفهـوم هویـت اجتماعی ندارنـد و به خاطر نبود مبانی نظری و روششناسی تحلیلی فراگیر و منسجم، عمدتا در تعریـف و سـنجش هویت اجتماعی دچار نوعی تقلیلگرایی مکتبی و اعوجاج مفهومی شدهاند. برای جبران این کاستیها و ارائه نظریه فراگیر، پیشنهاد میشود پژوهشهای فرامکتبی در فرایند شکلگیری هویت اجتماعی انجام پذیرد.
AbstractPurpose:The vast studies on social identity (SI) have made it necessary to conduct a systematic review such studies. An evaluation of these studies in terms of their approaches, methodologies, results and the way they measure SI can provide a more comprehensive picture of such studies. Hence, the objectives of this study are twofold. It aims to provide an applied and comprehensive way of SI investigation by reviewing and classifying the past studies and to see on what bases SI was defined and investigated in past studies.Method: This study follow a qualitative meta-analytic approach based on Sandelowski and Barroso’s seven-step strategy. After a general analysis and comparison of the pertinent studies on the basis of their qualities, methodologies and results, a general analysis about all of them are provided.Findings:While achieving the three parameters of »reductionist attitude of SI to collective identity, replacement with national and SI parameters«, this study revealed that no organized and integrated investigations have addressed SI based on a comprehensive and applied scientific approach so far. Therefore, some kind of theoretical and methodological dispersions and multiplicities are seen in such studies.Conclusion: There is no conceptual consensus among the studies conducted on SI and they mostly suffer from some type of scholastic reductionism and conceptual complexity in their definitions and assessments due to lack of a general and cohesive analytic, theoretical, and methodological bases. To compensate for the present shortcomings and provide an inclusive theory, conducting meta-scholastic studies on the process of SI construction is suggested.
خلاصه ماشینی:
مطالعه حاضر تلاش میکند، ضـمن دسـته بنـدی و یکپارچـه سـازی مطالعات نظری و کاربردی در قالب طرح های پژوهشی اعم از رساله های دانشگاهی یا طرح های سازمانی صورت گرفته در حوزه هویت اجتماعی، به این پرسش پاسـخ دهـد کـه هویـت اجتماعی در پژوهش های گذشته ، به چه نحوی مورد تعریف و سنجش قرارگرفته است ؟ پیشینه نظری پژوهش مفهوم هویت و هویت اجتماعی یکی از مقوله های پردامنه و چالش برانگیز است که در دهه های اخیر موردتوجه بسیاری از پژوهش گران قرارگرفته است و ازآنجاییکه بیشتر این تأمل ها، فاقد وجه تجربه و عینیاند، معمولاً به جای الزامات نظریه ای درباره هویت بر پایه پیش فرض ها، ذهنیات و گرایش های شخصی انجام شده اند (صدیق سروستانی و حاجیان ، ١٣٨٧، ٣٢).
Sandelowski & Barroso (رجوع شود به تصویر صفحه) برای دست یافتن به پاسخ سؤال اصلی پژوهش که هویـت اجتماعی در پژوهش های گذشته ، به چه نحوی مورد تعریف و سنجش قرارگرفته است ، با استفاده از روش فراترکیب بر اساس مراحل هفت گانه شکل (٢) تلاش شده است تا از طریق بررسی، تحلیل و مقایسه یافته های استخراج شده از مطالعات پیرامون هویت اجتماعی، ضـمن دسـته بنـدی و یکپارچـه سـازی ساختارمند مطالعاتِ انجام شده ، برای نشان دادن ضرورت مطالعات فرامکتبی و منسجم تر درباره هویت اجتماعی، راه گشایی و روشنگری لازم فراهم آید.
چند مورد از مطالعات میدانی در این زمینه عبارت اند از: ١ پژوهش میدانی در سطح ملی با عنوان بررسی وضعیت هویت جوانان ایران که توسط محمد اسحاقی و حمید مهرابی کلی بیکی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی در سال ١٣٩٥ انجام شده است .