چکیده:
در سال 1932م. مجموعهای از اسناد در کوه مُغ در شمال غرب تاجیکستان پیدا شد که بیشتر آنها اسناد اقتصادی و تجاری بودند. برخی از این اسناد ساختار نامه دارند و به بایگانی دیواشتیچ، فرمانروای پنجیکنت در سدۀ هشتم میلادی تعلق دارند. این نامهها از چند جهت دارای اهمیتاند، از لحاظ زبانشناختی، شناخت تاریخ تحول زبان سغدی، آیین نگارش نامهها، مسایل سیاسی، تاریخی و فرهنگی و سایر جنبهها. در این پژوهش، هدف بررسی زبانی و شیوۀ نگارش «نامۀ شمارۀ یک» از مجموعۀ اسناد کوه مغ است. در این راستا، ابتدا پیشینۀ این نامه بررسی و سپس به محتوای آن از لحاظ ریشهشناسی واژهها و برخی ساختهای زبانی پرداخته شد. همچنین در مواردی، آیین نگارش این نامه با دیگر نامههای مشابه به زبان سغدی مقایسه شده است. بررسی این نامه، نشان داد که برخی عبارتهای مربوط به آیین نامهنگاری تنها در این نامه آمده و در دیگر اسناد کوه مغ مشاهده نمیشوند. همچنین نمونهای از فعل مرکب و ساخت توانشی در این نامه معرفی شدند. تاثیر زبان عربی نیز در این نامه مشهود است.
In 1932 a collection of documents was found in Mount Mogh in northwestern Tajikistan, most of which were economical. Some of these documents are letters and belong to the archives of Devashtich, the ruler of Panjikent in the eighth century AD. These letters are important in several ways, linguistically for the history of the evolution of the Sogdian language, for styles of writing letters, political, historical and cultural issues, and other aspects. In this study, the aim is to examine the language and the style of "Letter No. 1" from the collection of Mogh documents. In this regard, first, the historical background of this letter was examined and then, its content was considered in terms of the etymology of words and some linguistic structures. In some cases, the style of letter writing was compared with other similar letters in Sogdian. Analysis of this letter showed that some phrases related to the style of writing letters were written only in this letter and were not found in other documents of Mount Mogh. Examples of compound verbs and the potentialis structure in this letter were also examined. The influence of the Arabic language is also evident at the beginning of this letter.
خلاصه ماشینی:
در این پژوهش، هدف بررسی زبانی و شیوۀ نگارش «نامۀ شمارۀ یک» از مجموعۀ اسناد کوه مغ است.
همچنین در مواردی، آیین نگارش این نامه با دیگر نامههای مشابه به زبان سغدی مقایسه شده است.
بررسی این نامه نشان داد که برخی عبارتهای مربوط به آیین نامهنگاری تنها در این نامه آمده است و در دیگر اسناد کوه مغ مشاهده نمیشوند.
این اسناد بیشتر به زبان سغدی و مربوط به سدههای هشتم تا دهم میلادی بود و پژوهشگران آنها را متعلق به گنجینۀ شاهزادهای سغدی، بهنام دیواشتیچ، دانستند.
سپس شیوۀ نگارش نامه از لحاظ نحوۀ خطاب به گیرنده، آغاز نامه، و دیگر عناصر بررسی و درصورت نیاز برای روشنشدن بحث با موارد مشابه در دیگر نامههای سغدی مقایسه شده است.
او با تمام دشواریها نخستین بار نامۀ شمارۀ یک از اسناد کوه مغ را منتشر کرد و توانست تصویری را پیدا کند که از این نامه در فرهنگستان علوم جمهوری شوروی نگهداری میشد.
طی دو سال بعد، حدود نود اثر دیگر در این ناحیه کشف شد که بیشتر آنها به زبان سغدی بود.
ساخت توانشی در زبان سغدی (منبع: (Sims-Williams 2007: 377)) {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} همچنین، هنینگ دربارۀ این ساخت معتقد است: «ساخت توانشی برای بیان امکان انجام کاری و معمولاً در جملات منفی بهکار میرود و البته گاهی برای تمامشدن عملی [در جملۀ مثبت] ذکر میشود» (Henning 1958: 91).
افزونبراین، بررسی و مقایسۀ شیوۀ نگارش نامۀ شمارۀ یک اسناد کوه مغ با سایر نامهها به زبان سغدی نشان داد که شیوۀ نگارش آنها در بیشتر موارد مشابه است.