چکیده:
گسترش شهرنشینی و رشد نامتوازن شهری، توجه بسیاری از برنامه­ریزان و تصمیم­گیران شهری را به مسائل و پیامدهای ناشی از رشد جمعیت شهری جلب کرده است. در این راستا هدف اصلی مطالعه حاضر تعیین عوامل مؤثر بر رشد جمعیت شهرها و بررسی نقش فقر در فرآیند رشد شهری است. برای تبیین مدل تحقیق، چهار دسته عوامل اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی، جغرافیایی، و زیرساختی در نظر گرفته شده­است. در این مطالعه با استفاده از داده­های 336 شهرستان کشور طی دوره زمانی 1394-1385 مدل رشد جمعیت با استفاده مدل خطای فضایی مورد برآورد قرار گرفته است. همچنین به دلیل وجود ناهمسانی واریانس در مدل فضایی، از برآوردگر کلجیان و پروچا (2010) در برآورد مدل استفاده شده است. نتایج حاصل از این مطالعه، بیانگر وجود اثرات فضایی در مدل رشد جمعیت شهرستان­های کشور است. از بین متغیرهای اقتصادی، شاخص فقر، نرخ بیکاری و شاخص تخصصی شدن و از بین متغیرهای فرهنگی و اجتماعی، نرخ باروری، میانگین سنی و تحصیلات، به­عنوان مهم­ترین عوامل مؤثر بر رشد جمعیت شهرستان­های کشور شناخته شده است.
Problems of Urbanization expansion and unbalanced growth of cities have attracted the great attention of city planners and decision makers. This paper determines the effective factors on the growth of cities and investigates the role of poverty in the process of urbanization. In this regards, we consider four groups of factors that include economic factors, social and cultural factors, geographical factors and infrastructural factors. In this study, we use data from 336 cities for the period of 2007-2016. The population growth model is estimated with spatial error model. Because of the heteroscedasticity in our spatial model, we have used Kelejian-Pruch (2010) estimator.The results show that there are spatial effects in the model for population growth in the cities of Iran. Poverty, unemployment rate, and specialization index from economic factors and fertility rate, average age and the level of the education from social and cultural variable factors are among the most important factors affecting the population growth of the cities.
خلاصه ماشینی:
در اين مطالعه با استفاده از داده هاي ٣٣٦ شهرستان کشور طـي دوره زماني ١٣٩٤-١٣٨٥ مدل رشد جمعيت با استفاده مدل خطاي فضايي مورد برآورد قرار گرفته است .
نتايج حاصل از اين مطالعه ، بيانگر وجود اثرات فضايي در مدل رشد جمعيت شهرستان هاي کشور است .
از بـين متغيرهـاي اقتصادي، شاخص فقر، نرخ بيکاري و شاخص تخصصـي شـدن و از بـين متغيرهـاي فرهنگـي و اجتمـاعي، نـرخ بـاروري، ميانگين سني و تحصيلات ، به عنوان مهم ترين عوامل مؤثر بر رشد جمعيت شهرستان هاي کشور شناخته شده است .
پيتر هال ١ بيان ميکند که هرچند آنچه در ابتدا و حتي تا دهه هاي گذشته در گسـترش روزافـزون شهرنشيني مؤثر بوده ، انقلاب صنعتي و تحولات برخاسـته از آن بـوده اسـت ، ولـيکن امـروزه جمعيـت شهري در سايه عوامل محلي، ملي و بين المللي با نرخ بالايي به رشد خود ادامه ميدهد (ابـراهيم زاده و نصـيري، ١٣٨٦: ٢٣٢)؛ ايـن عوامـل مـيتواننـد عوامـل جغرافيـايي، اقتصـادي، فرهنگـي، اجتمـاعي و سياستگذاريهاي کلان توسعه باشند که پژوهشگران در تحقيقات گوناگون و بنابر ويژگيهاي خاص آن منطقه شهري، عوامل مختلفي را شناسايي ميکننـد.
همچنين در اين مطالعـه عـواملي چون مراکز صنعتي و تجاري؛ شبکه راه ها؛ نرخ اشتغال و سياست هاي فضايي مهم ترين عوامل مؤثر بـر رشد و توسعه شهري شناخته شده اند.
Chung, Hwan - Yong (1989) , Urban growth determinants in Korea: with special reference to the three regional metropolitan cities.
Nardinelli (2002), “Human Capital and the Rise of American Cities, 1900-1990”, Regional Science and Urban Economics, No. 32, pp.