چکیده:
یکی از دوره هایی که در سیاست خارجی ایران کمتر مورد توجه قرارگرفته است دوره ریاست جمهوری بنی صدر و نخست وزیری محمد علی رجایی است. هدف پژوهش حاضر بررسی این دوران است. سوال اصلی پژوهش این است که ابوالحسن بنی صدر و محمد علی رجایی چه نقشی برای سیاست خارجی ایران در نظام بین الملل متصور بودند؟ و نوع تفسیر از این نقشها چگونه به اختلافنظر بین آنها در سیاست خارجی ایران انجامید؟ فرضیه پژوهش دو نوع تفسیر «انقلابی و ارزشی» و «لیبرال و محافظه کارانه» این دو مقام اجرایی کشور از نقشهای سیاست خارجی ایران را زمینه ساز اختلاف آنها و در نهایت کوتاه بودن عمر دولت بنی صدر می داند. برای پاسخ به سوال اصلی از روش اسنادی و نظریه نقش مورد اشاره کی. جی هالستی استفاده گردید. بازه زمانی پژوهش از 18 مرداد 1359 تا 31 خرداد 1360 را شامل می شود. یافته های پژوهش نشان می دهد درحالی که جمهوری اسلامی ایران طبق گفته هالستی همزمان چندین نقش را در جهان برعهده گرفته بود رئیس جمهور در نقش هایی همچون مبارزه با امپریالیسم و استکبار، نقش مدافع اسلام، نقش دولت رهایی بخش، نقش دولت سرمشق و الگو دارای اختلاف نظرهای جدی با نخست وزیر بود. حاصل این تعارض نوعی عدم انسجام در سیاست خارجی ایران گردید که نبود وزیر امورخارجه نیز آن را تشدید کرد.
One of the periods that has received little attention in Iranian foreign policy is the presidency of Bani Sadr and Prime Minister Mohammad Ali Rajaie. The purpose of this study is to investigate this period. The main question is, what role did Abolhassan Bani Sadr and Mohammad Ali Rajaie imagine for Iranian foreign policy in the International System? And how did the interpretation of these roles lead to disagreements between them in Iranian foreign policy? Research Hypothesis refer to Rajai's 'Revolutionary and Value' Interpretation and Bani Sadr's 'Liberal and Conservative' Interpretation from Iranian Foreign Policy Roles as the cause of their disagreement and ultimately the short life of the Bani Sadr administration. The documentary method was used to answer the main question. Research data was often extracted and analyzed from newspapers and memoirs. The research period is from 9 August 1980 to 21 June 1981. Research findings show that while the Islamic Republic of Iran had assumed several roles in the world at the same time, according to Holsti, the President had serious disagreements with the prime minister in playing roles of the fight against imperialism and oppression, the role of the defender of Islam, the role of the liberating state, the role of model State. The result was a kind of inconsistency in Iran's foreign policy that the absence of the Foreign Minister also exacerbated it.
خلاصه ماشینی:
(خلیلی و دیگران ،١٣٩٤: ٤٥) یکی از دوره های سـیاسـت خارجی ایران که کمتر به آن پرداخته شـده اسـت دوران ریاسـت جمهوری بنی صـدر و نخسـت وزیری شـهید محمدعلی رجایی می باشـد.
آثار منتشـر شـده پیشـین فقط به تعارض دیدگاههای شـهید رجایی و بنی صـدر در سـیاسـت داخلی پرداخته ؛ لذا تصـویری ناقص از آن دوران در ذهن افراد، بویژه نسـل جوان شـکل گرفته اسـت ؛ تصـویری که عموما موجب پرسـش های کلاسـی بسـیار از سـوی دانشـجویان می شـود و پاسـخی برای آن در بیرون وجود ندارد.
نکته حائز اهمیت در اینجا این اسـت که در اقدامی قابل تامل در تمامی کتاب ها هیچ نامی از دوران ریاسـت جمهوری بنی صـدر و نخسـت وزیری شـهید رجایی برده نشـده و بلافاصـله بعد از دولت موقت با عنوانی همچون «ســیاســت خارجی ایران در دوران دفاع مقدس » مواجه می شــویم .
نتیجه گیری بررسـی مواضـع و اظهارنظرهای بنی صـدر و محمد علی رجایی گویای این نکته اسـت که بین رئیس جمهور و نخست وزیر ایران دو برداشت کاملا متفاوت از نقش ملی وجود داشته است .
Foreign Policy of the Islamic Republic of Iran.
Excerpt from the Speech of Shahid Rajaei in the United Nations, 1978/10/18, "The Security Council is Not Able to Serve the World's Oppressed People by Accepting Veto Power", Fars News Agency, 2012/9/25, Available at: http://www.
Paper Presented at the ISA Workshop Integrating Foreign Policy Analysis and International Relations through Role Theory, February, New Orleans.
Soukhte Vasl, Tehran: Center for Islamic Revolution Documents.
Tehran: Islamic Revolution Documentation Center.
Tehran: Islamic Revolution Documentation Center.