چکیده:
از آغاز هزارهی سوم میلادی، رماننویسان مغرب عربي در راستای هویتبخشی به رمان معاصر و گسستن زنجیرهای تقلید از غرب، قدم در وادی سنت دینی گذاشته، و آثار ارزشمندی با صبغه عرفانی خلق نمودهاند. در این بین، تجربه عبد الإله بنعرفه به جهت پیشگام بودن، الهامپذیری از مؤلفههای دینی، و ارائه آثار متعدد از اهمیت ویژهای برخوردار است. رمان «جبل قاف» از مهمترین تجربههای عرفانی بنعرفه است که به سیرهنگاری ابن عربی اندکی قبل از تولد در سال 561 هجری در شهر مرسیه تا وفات وی در سال 638 و خاکسپاری در دامنه کوه قاسیون دمشق پرداخته است. جستار حاضر با رویکرد توصیفی تحلیلی به خوانش رویکرد دینی و نمادپردازی عرفانی در این رمان پرداخته است. از مهمترین یافتههای پژوهش این است که بینامتنی رمان با بسیاری از آیات قرآن که در راستای ایده مرکزی داستان است، صبغه دینی و عرفانی آن را تقویت نموده است. عبد الاله بنعرفه با تلفیق خیال با واقعیّت، اندیشه دینی ابن عربی از جمله وحدت وجود و انسان کامل را در قالب نمادین اعداد و رنگها و معماری ابنیه و اشکال هندسی به تصویر کشیده است که تأویل همه آنها دایر بر اندیشه وحدت وجود و انسان کامل ابن عربی است. تمرکز بر مقامات صوفیان و ظهور کرامتهاي عرفاني در بسیاری از صحنههای رمان، صبغهي عرفاني خاصي بدان بخشيده است.
نحا الروايیون المغاربه منذ بدایات الالفیه الثالثه للمیلاد منحی جدیدا فی الروایه بالولوج فی ساحه التراث الدینی لابداع هویه جدیده وکسر قیود التقلید من الروایه الغربیه، وتمکنوا من التخلص من هیمنه الشکل التراثی باعاده توظیفه والافاده منه وابدعوا روایات قیمه ذات صبغه عرفانیه. تعد تجربه عبدالاله بنعرفه فریده من نوعها لکونه رايدا باستلهامه التراث وتقدیم العدید من الاعمال فی هذا المجال. روایه جبل قاف تقع فی باکوره اعمال بنعرفه وهی من اهم روایاته التی تعتنی بسیره محیی الدین ابن عربی قبیل ولادته عام 561 فی مدینه مرسیه حتی وفاته عام 638 ودفنه علی سفح جبل قاسیون بدمشق. هذا البحث درس بمنهجه الوصفی التحلیلی النزعه الدینیه والرمزیه الصوفیه فی هذه الروایه. ومن اهم ما توصلت الیه الدراسه هو ان روایه جبل قاف تتناص مع الایات القرانیه والنصوص الدینیه والادبیه، وهی تخدم الفکره الريیسه للروایه. واستطاع الروايی باسلوب فنی رايع ان یصور وحده الوجود والانسان الکامل فی تفکیر محیی الدین ابن عربی و ذلک بتوظیف الاعداد والحروف والالوان وهندسه الامکنه. اضافه الی ذلک اعطت الکرامات والمقامات الصوفیه طابعا عرفانیا لاجواء الروایه.
From the beginning of the third millennium AD, Western Arab novelists have set foot in the valley of religious heritage in order to identify contemporary novels and break the chains of imitation of Western literature, and have created valuable mystical works. In the meantime, the experience of Abd el elah Ben arafa is of special importance for being a pioneer, being inspired by religious components, and presenting numerous works in this field. The novel "Jabal Qaf" is the first and one of the most important experiences of mystical storytelling in Arafa, which deals with the biography of Mohiy-al-Din Ibn Arabi shortly before his birth in 561 AH in the city of Murcia until his death and burial in 638 on the slopes of Mount Qasion in Damascus. The present article uses a descriptive-analytical approach to read the religious approach and mystical symbolism in this novel. One of the most important findings of the research is that the novel Jabal Qaf has an attractive intertextual text with the Qur'an and religious narrations and Sufi literary texts, and Qur'anic verses are an integral part of its various parts, and the novelist with an artistic style and combination of fantasy with reality, thought. Ibn Arabi's religion depicts the unity of existence and the perfect man in the symbolic form of numbers, colors, architecture of buildings and geometric shapes. Moreover, the Sufi authorities and the emergence of mystical virtues have given it a special mystical character.